________________
आगम
(४२)
“दशवैकालिक”- मूलसूत्र-३ (मूलं+नियुक्ति:+|भाष्य|+वृत्ति:) अध्ययनं [४], उद्देशक [-], मूलं [१] / गाथा ||१५...|| नियुक्ति: [२२२], भाष्यं [६] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित......आगमसूत्र-[४२], मूल सूत्र-[३] “दशवैकालिक” मूलं एवं हरिभद्रसूरि-विरचिता वृत्ति:
प्रत
सूत्रांक [१]
दीप
दशवैका० नामंठवणाजीवो दव्वजीवो य भावजीवो य । ओह भवग्गहणमि य तब्भवजीवे व भावम्मि ॥ २२२ ॥
४ षड्जीवहारि-वृत्तिः | व्याख्या-नामस्थापनाजीव' इति जीवशब्दः प्रत्येकमभिसंबध्यते, नामजीवः स्थापनाजीव इति, तथा निकाध्य.
द्रव्यजीवश्च 'भावजीवश्च वक्ष्यमाणलक्षणः, तत्र 'ओघ' इति ओघजीवः, 'भवग्रहणे चेति भवजीवः, 'तद्भ- जीवसिद्धिः
वजीवश्च तद्भव एवोत्पन्न:, 'भावें भावजीव इति गाथासमासार्थः ॥ ब्यासार्थ त्वाहका नामंठवण गयाओ पव्वे गुणपजवेहि रहिउत्ति । तिविहो य होइ भावे ओहे भव तब्भवे पेव ॥ ६॥ भाष्यम् ॥
व्याख्या-नामस्थापने गते, क्षुण्णत्वादिति भावः, 'द्रव्य' इति द्रव्यजीवो 'गुणपर्यापाभ्यां चैतन्यमनुष्यत्वा18दिलक्षणाभ्यां रहितः, बुद्धिपरिकल्पितो, न त्वसावित्थंविधः संभवतीति, विविधश्च भवति भाव इति, भावदाजीववैविध्यमाह-ओघजीवो भवजीवस्तद्भवजीवश्चेति, प्राग्गाधोक्तमप्येतदित्थंविधभाष्यकारशैलीप्रामाण्यतो
दुष्टमेवेति । अन्ये तु पठन्ति-भावे उ तिहा भणिओ, तं पुण संखेवओ बोच्छं' 'भाव' इति भावजीवः, KI'निधेति त्रिप्रकारो भणितो' नियुक्तिकारेण ओघजीवादिः, तमपि च भावार्थमधिकृत्य संक्षेपतो वक्ष्य इति || गाथार्थः। तत्रौघजीवमाहसंते आउयकम्मे धरई तस्सेच जीवई उदए । तस्सेव निजराए मओ ति सिद्धो नयमएणं ।। ७ ॥ भाष्यम् ॥
॥१२१॥ व्याख्या-'सति' विद्यमान आयुष्कर्मणि सामान्यरूपे भियते सामान्येनैव तिष्ठति भवोदधौ, कथमित्थम-15 वस्थानमात्राजीवत्वमस्येत्याशङ्कयात्रैवान्वर्थयोजनामाह-तस्यैव' ओघायुष्ककर्मणो 'जीवत्युदयें उदये सति
अनुक्रम
[३२]
'जीव' शब्दस्य नामादि निक्षेपा: कथयते
~245~
