________________
आगम
आवश्यक”- मूलसूत्र-१ (मूलं+नियुक्ति:+वृत्तिः) अध्ययन [४], मूलं [सू.] / [गाथा-], नियुक्ति: [१२७१...] भाष्यं [२०४...],
(४०)
प्रत सूत्रांक
[सू...]
तरस व संतरणसह सम्मासणसुबंधणमणग्वं । गाणमयकपणधार चारित्तमपं मदापोयं ॥ ५ ॥ व्याख्या-'तस्य च' संसारसागरस्य 'संतरणसह' सन्तरणसमर्थ, पोतमिति वक्ष्यति, किंविशिष्टं ?-सम्यग्दर्शनमेव शोभनं बन्धनं यस्य स तथाविधस्तम्, 'अनघम् अपार्प, ज्ञान-प्रतीतं तन्मयः-तदात्मकः कर्णधार:-निर्यामकविशेषो| यस्य यस्मिन् वा स तथाविधस्तं, चारित्रं-प्रतीतं तदात्मकं 'महापोतम्' इति महाबोहित्थं, क्रिया पूर्ववदिति गाथार्थः॥५८॥
संवरकनिधिकई तपवणाहबजाजतरवेगं । वेस्गमगपडियं विसोतिषाचीहनिक्सोमं ॥ ५९॥ . | व्याख्या-इहाऽऽश्रवनिरोधः संवरस्तेन कृतं निश्छिद्रं-स्थगितरन्ध्रमित्यर्थः, अनशनादिलक्षणं तपः तदेवेष्टपुरं प्रति प्रेरकत्वात् पवन इव तपःपवनस्तेनाऽऽविद्धस्य-प्रेरितस्य जवनतर:-शीघ्रतरो वेगः-रयो यस्य स तथाविधस्तं, तथा विरागस्य भावो वैराग्य, तदेवेष्टपुरप्रापकत्वान्मार्ग इव वैराग्यमार्गस्तस्मिन् पतितः-गतस्तं, तथा विस्रोतसिका-अपध्यानानि एता एवेष्टपुरप्राप्तिविघ्नहेतुत्वाद्वीचय इव विस्रोतसिकाचीचयः ताभिर्निक्षोभ्य:-निष्पकम्पस्तमिति गाथाथैः ॥ ५९॥ एवम्भूतं पोतं किं -
भारोदु मुणिवणिया महन्धसोलंगरयणपडिपुर । जह तं निशाणपुरं सिग्धमविषेण पार्वति ॥ १०॥ व्याख्या-'आरोढुं' इत्यारुह्य, के ?-'मुनिवणिजः' मन्यन्ते जगतस्त्रिकालावस्थामिति मुनयः त एवातिनिपुणमायव्ययपूर्वक प्रवृत्तेर्वणिज इव मुनिवणिजः, पोत एव विशेष्यते-महा_णि शीलाङ्गानि-पृथिवीकायसंरम्भपरित्यागादीनि वक्ष्यमाणलक्षणानि तान्येवैकान्तिकात्यन्तिकसुखहेतुत्वाद्रनानि २ तैः परिपूर्णः-भृतस्तं, येन प्रकारेण यथा 'तत्' प्रक्रान्त
दीप अनुक्रम [२१..]
मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..........आगमसूत्र - [४०], मूलसूत्र - [१] “आवश्यक" मूलं एवं हरिभद्रसूरि-रचित वृत्ति:
~ 1206~
