________________
आगम
(१५)
“प्रज्ञापना" - उपांगसूत्र-४ (मूलं+वृत्ति:) पदं [११], ---------------- उद्देशक: [-], --------------- दारं [-], -------------- मूलं [१६४] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित...........आगमसूत्र - [१५], उपांग सूत्र - [४] "प्रज्ञापना" मूलं एवं मलयगिरि-प्रणीत वृत्ति:
प्रत सूत्रांक
[१६४]
दीप अनुक्रम [३७८]
कलिकमात्राभिधायी शब्दस्तदभिधायी भवति, न खलु नरसिंहे सिंहशब्दो नरशब्दो वा केवलस्तदभिधायी भवति. अथ च दृश्यते तदभिधायितयाऽपि लोके व्यवहारस्ततः पृच्छति 'सवा सा इत्थिवऊ' इति, सर्वा सा एवंप्रकारा। | स्त्रीवाक-स्त्रीलिङ्गविशिष्टार्थप्रतिपादिका वाक् भवति ?, काका पाठात् प्रश्नार्थत्वावगतिः, भगवानाह-'हंता ! गोयमे'I त्यादि, अक्षरार्थः सुगमः, भावार्थस्त्वयं यद्यपि नाम शबलरूपं वस्तु तथाऽप्येप शाब्दो न्यायः-येन धर्मेण| । विशिष्टः प्रतिपादयितुमिष्यते स तं प्रधानीकृत्य तेन विशिष्टं न्यग्भूतशेषधर्माणं धर्मिणं प्रतिपादयति, यथा पुरुषत्वे शास्त्रज्ञत्वे दातृत्वे भोक्तृत्वे जनकत्वेऽध्यापयितृत्वे च युगपद् व्यवस्थितेऽपि पुत्रः समागच्छन्तमवलोक्य पिता आग-11 च्छतीति ब्रूते, शिष्यस्तु उपाध्याय इति, एवमिहापि यद्यपि मानुषीप्रभृतिकं सर्व त्रिलिङ्गात्मकं तथापि योनिदृदुत्वमस्थैर्यादिलक्षणं स्त्रीत्यमत्र प्रतिपादयितमिष्टमिति ततः प्रधानीकृत्य तेन विशिष्टं न्यग्भतशेषधाणं धमिण प्रति-1|| पादयतीति भवति सवों सा खीवाक, एवं पुंवागनपुंसकवाचावपि भावनीये । 'अह भंते ! पुढवी' इत्यादि सुगम, नवरं 'आऊ' इति पुंलिङ्गता प्राकृतलक्षणवशात्, संस्कृते तु खीत्वमेव, 'अह भंते ! पुढवीति इत्थीआणवणी' इत्यादि, अथ भदन्त ! पृथिवीं कुरु पृथ्वीमानयेत्येवं खियां-खीलिङ्गे पृथिच्या आज्ञापनी एवमाऊ इति पुमाज्ञा|पनी धान्यमिति नपुंसकाज्ञापनी प्रज्ञापन्येषा भाषा नैषा भाषा मृषेति !, भगवानाह-'हंता गो! इत्यादि| सुगम, 'अह भंते' इत्यादि, अथ भदन्त ! पृथिवी इति स्वीप्रज्ञापनी-खीत्वखरूपस्य प्ररूपणी एवं आऊ इति पुंग-1
9009092eoroene
~513~
