________________
आगम
(१३)
“राजप्रश्निय”- उपांगसूत्र-१ (मूलं+वृत्तिः )
---------- मूलं [...१५] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित...........आगमसूत्र - [१३], उपांग सूत्र - [२] "राजप्रश्नीय" मूलं एवं मलयगिरि-प्रणीत वृत्ति:
प्रत
श्रीराजपनी मलयगिरी- या वृत्तिः ॥३२॥
सूत्रांक [१५]
दीप
जीवक्षभेदाः, अशोकादयो हि पश्चवर्णा भवन्ति ततः शेषवर्णव्युदासाथ कृष्णग्रहणं, एतावत्युक्ते त्वरावानिव शिष्यः पृच्छति- दिन्ययान
भवे एयारुवे ' इति भवेत् मणीनां कृष्णो वर्णः 'एतद्र्पो' जीमृतादिरूपः, मूरिगह-नायमर्थः समर्थः' नायमर्थ उपपत्री करणम् यदुत-एवम्भूतः कृष्णो वर्णो मणीनामिति, यद्येवं तर्हि किमर्थं जीमूतादीनां दृष्टान्तत्वेनोपादानमत आह-औपम्यम्-उपमामात्रमेतत् उदितं हे श्रमण आयुष्मन् !, यावता पुनस्ते कृष्णा मणय 'इतो' जीमूतादेरिष्टतरका एव-कृष्णेन वर्णेन अभीप्सिततरका एव, तत्र किञ्चिदकान्तमपि केषाश्चिदिष्टतम भवति ततोऽकान्तताव्यवच्छित्त्यर्थमाह-कान्ततरका एवं ' अतिस्निग्धमनोहारिकालिमोपचिततया जीमूतादेः कमनीयतरकाः, अत एव मनोज्ञतरका एव-मनसा ज्ञायते-अनुकूलतया स्वप्रवृत्तिविषयीक्रियते इति मनोजमनोऽनुकलं ततः प्रकर्षविवक्षायां तरणत्ययः, तत्र मनोज्ञतरमपि किञ्चिन्मध्यमं भवेत , ततः सर्वोत्कर्षप्रतिपादनार्थमाह-'मन आप-101 तरका एव' द्रष्टणां मनांसि आमुवन्ति-आत्मवशता नयन्तीति मनापास्ततः प्रकर्षविवक्षायां तरणत्ययः, पाकृतत्वाच पकारस्य मकारे मणामसरा इति भवति । तथा 'तत्य णमित्यादि, तत्र तेषां मणीनां मध्ये ये ते नीला मणयस्तेषामयमेतद्रूपी वर्णावासोवर्णकनिवेशः प्रज्ञप्तः, तद्यथा-' से जहानामए' इत्यादि स यथा नाम भृङ्ग:-कीटविशेषः पक्ष्यल: 'भृङ्गपत्रं' तस्यैव भृङ्गाभिधानस्य कीटविशेषस्य पक्ष्मः, शुक:-कीरः, शुकपिपई शुकस्य पत्रं, चापः-पक्षिविशेषः, 'चापपिच्छं' चापपक्षः, नीली प्रतीता, नीलीभेदो-नीलीच्छेदः, नीलीगुलिका-गुलिकाद्रव्यगुटिका, श्यामाको-धान्यविशेषः, 'उच्चतगो' दन्तरागः, वनराजी प्रतीता, ।। हलधरो-बलदेवस्तस्य वसनं हलधरवसनं, तच किल नीलं भवति सदैव तथास्वभावतया, हलधरस्य नीलवस्त्रपरिधानात् ॥ ३३ मयूरग्रीवापारापतग्रीवाअतसीकुसुमबाणक्षकुसुमानि प्रतीतानि, इत ऊर्दू कचित् 'इंदनीले इ वा महानीले इ वा मरगते
अनुक्रम
[१५]
SAMEaratinidda
Manmurary on
सूर्याभदेवस्य दिव्ययान करणं
~67~