________________
आगम
“स्थान" - अंगसूत्र-३ (मूलं+वृत्ति:) स्थान [७], उद्देशक [-], मूलं [१५३] +गाथा १-३२
(०३)
प्रत सूत्रांक [५५३]
गाथा ||१-३२||
दीप अनुक्रम [६०४-६४३]]
४ वा ॥२॥] स्वरानामतोऽभिधाय कारणतस्तनिरूपणायोपक्रमते-'एएसि ण'मित्यादि, तत्र नाभिसमुत्थः स्वरोविकारी आभोगेन अनाभोगेन वा यं प्रदेश प्राप्य विशेषमासादयति तत्स्वरस्योपकारकमिति स्वरस्थानमुच्यते, 'सज्ज'मित्यादिश्लोकद्वयं; बयादिति सर्वत्र क्रिया, पजं तु प्रथमस्वरमेव अग्रभूता जिह्वा अप्रजिह्वा जिह्वानमित्यर्थः तया, यद्यपि षड्जभणने स्थानान्तराण्यपि व्याप्रियन्ते अप्रजिह्वा वा स्वरान्तरेषु व्याप्रियते तथापि सा तत्र बहुतरव्यापारवतीतिकृत्वा तया तमेव ब्रूयादित्यभिहित, उरो-वक्षस्तेन ऋषभस्वरं, 'कंटुग्गएणं'ति कण्ठश्चासावुनकच-उत्कटः कण्ठोअकस्तेन कण्ठस्य वोग्रत्वं यत्तेन कण्ठोग्रत्वेन कण्ठाद्वा यवुद्गतं-उद्गतिः स्वरोद्गमलक्षणा क्रिया तेन कण्ठोद्गतेन गन्धार, |जिहाया मध्यो भागो मध्यजिह्वा तया मध्यमं, तथा दन्ताश्च ओष्ठौ च दन्तोष्ठं तेन चैवर्त रैवतं वेति । 'जीवनिस्सियत्ति जीवाश्रिताः जीवेभ्यो वा निःसृता-निर्गता, 'सज्ज'मित्यादिश्लोकः, 'नदति'रौति 'गवेलग'त्ति गावश्च एलकाश्च-ऊरणका गवेलकाः अथवा गवेलका-ऊरणका एव इति, 'अह कुसुम इत्यादिरूपकं गाथाभिधान, "विषमा|क्षरपाद या पादैरसम दशधर्मवत् । तन्वेऽस्मिन् यदसिद्ध, गाथेति तत् पण्डितै यम् ॥१॥” इति पचनात्, 'अथेति &ाविशेषार्थः, विशेषार्थता चैव-यथा गवेलका अविशेषेण मध्यम स्वरं नदन्ति न तथा कोकिलाः पश्चर्म, अपि तु कुसुमस
म्भवे काल इति, कुसुमानां बाहुल्यतो बनस्पतिषु सम्भवो यस्मिन् स तथा तत्र, मधावित्यर्थः । 'अजीवमिस्सिय'त्ति
तथैव नवरं जीवप्रयोगादेत इति। 'सज'मित्यादि श्लोकः, मृदङ्गो-मर्दला गोमुखी-काहला यतस्तस्या मुखे गोशामन्यद्वा & क्रियत इति, 'च' इत्यादिश्लोकाः चतुर्भिश्चरणैः प्रतिष्ठानं भुवि यस्याः सा तधा, गोधाचर्मणा अवनखेति गोधिका
RE
wajandiarary.om
मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित...........आगमसूत्र - [03], अंग सूत्र - [३] "स्थान" मूलं एवं अभयदेवसूरि-रचित वृत्ति:
~792~
