________________
आगम
(०३)
“स्थान" - अंगसूत्र-३ (मूलं+वृत्ति:)
स्थान [४], उद्देशक [१], मूलं [२४७] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित...........आगमसूत्र - [०३], अंग सूत्र - [०३] "स्थान" मूलं एवं अभयदेवसूरि-रचित वृत्ति:
श्रीस्थाना-
प्रत सूत्रांक [२४७]
वृत्तिः ॥१९॥
स्थानकाध्ययने उद्देशः१ ध्यानानि सू०२४७
जेहि उ सुकझाणं समारुहइ ॥१॥” इति, अथ तदनुप्रेक्षा उच्यन्ते-'अणंतवत्तियाणुप्पेह'त्ति अनन्ता-अत्यन्त प्रभूता वृत्तिः-वर्तनं यस्यासावनन्तवृत्तिः अनन्ततया वा वर्तत इत्यनन्तवती तद्भावस्तत्ता, भवसन्तानस्येति गम्यते, तस्या अनुप्रेक्षा अनन्तवृत्तितानुप्रेक्षा अनन्तवर्तितानुप्रेक्षा वेति, यथा-"एस अणाइ जीवो संसारो सागरोन्य दुत्तारो। नारयतिरियनरामरभवेसु परिहिंडए जीवो ॥१॥" इति, एवमुत्तरत्रापि समासः, नवरं 'विपरिणामे'त्ति विविधेन | प्रकारेण परिणमनं विपरिणामो वस्तूनामिति गम्यते, यथा-"सब्बट्ठाणाई असासयाई इह चेव देवलोगे य । सुरअसुरनराईणं रिद्धिविसेसा सुहाई च ॥१॥" 'असुभे'त्ति अशुभत्वं संसारस्येति गम्यते, यथा-"धी संसारो जमि(मी)जुयाणओ परमरूवगब्बियो । मरिऊण जायइ किमी तत्थेव कडेवरे नियए ॥१॥" तथा अपाया आश्रवाणामिति गम्यते, यथा-"कोहो य माणो य अणिग्गहीया, माया य लोभो य पवहमाणा । चत्तारि एए कसिणा कसाया, सिंचंति | मूलाई पुणम्भवस्स ॥१॥" इह गाथा-"आसवदारावाए तह संसारासुहाणुभावं च । भवसंताणमणंतं वत्थूणं विप|रिणाम च ॥ १॥" इति । ध्यानाद् देवत्वमपि स्यादतो देवस्थितिसूत्र
१जिनमतप्रधानाः सध्यान समारोदति ॥१॥ १ एष जीवोऽनादिः सागर इव संसारो दुरुत्तारः । जीवो मारकतिर्थपरामरभरेषु परिहिंडते ॥१॥ ३ इह देवलोके च सर्वागि स्थानाभ्यशावतान्येष सुरासुरनरादीनां ऋद्धिविशेषाः मुखानि च ॥१॥ ४ विक संसार यस्मिन युषा परमरूपगर्वितः मूला कृमिर्जायते तत्रैव निजे कलेवरे ॥1॥ ५ शोधो मानधामिगृहीती माया व लोभष विपर्धमानी चत्वार एते कृतमाः कषायाः पुनर्भवस्य मूलानि सिश्चन्ति ॥१॥ माश्रमद्वारापायान तथा संसाराभानुभावं अनन्तं भवसन्तानं वस्तूनां परिणाम च॥1॥
दीप
अनुक्रम [२६१]
चत्वार: ध्यानस्य वर्णनं
~387~
