________________
आगम
(०३)
प्रत
सूत्रांक
[१२०
-१२१]
दीप
अनुक्रम
[१२८
-१२९]
“स्थान” - अंगसूत्र-३ ( मूलं + वृत्तिः)
स्थान [३],
उद्देशक [१]. मूलं [१२१]
मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित आगमसूत्र [०३], अंग सूत्र - [०३] "स्थान" मूलं एवं अभयदेवसूरि-रचित वृत्तिः
तत्र बाह्यपुङ्गलानादायाभरणादीन् अपर्यादाय केशनखसमारचनादिना उभयतस्तूभयथेति, अथवाऽपर्यादायेति कृकलाससर्पादीनां रक्तत्वफणादिकरणलक्षणेति । एवं द्वितीयसूत्रमपि, नवरमभ्यन्तरपुद्गला भवधारणीयेनौदारिकेण वा शरीरेण ये क्षेत्रप्रदेशा अवगाढास्तेष्वेव ये वर्त्तन्ते तेऽवसेयाः, विभूषापक्षे तु निष्ठीवनादयोऽभ्यन्तरपुद्गला इति । तृतीयं तु बाह्याभ्यन्तरपुद्गलयोगेन चाच्यमिति, तथाहि उभयेषामुपादानाद् भवधारणीयनिष्पादनं तदनन्तरं तस्यैव केशादिरचनं च, अनादानाच्चिरविकुर्वितस्यैव मुखादिविकारकरणं, उभयतस्तु वाह्याभ्यन्तराणामनभिमतानामादानतोऽन्येषां चानादानतोऽनिष्टरूपभवधारणीयेतररचनमिति ॥ अनन्तरं विकुर्वणोक्ता, साच नारकाणामप्यस्तीति नारकान्निरूपयन्नाह'तिविहे 'त्यादि, कण्ठ्यम्, नवरं 'कती'त्यनेन सङ्ख्यावाचिना व्यादयः सङ्ख्यावन्तोऽभिधीयन्ते, अयं चान्यत्र प्रश्नवि| शिष्टसङ्ख्यावाचकतया रूढोऽपीह सङ्ख्यामात्रे द्रष्टव्यः, तत्र नारकाः कति-कति सङ्ख्याताः सङ्ख्याता एकैकसमये ये उत्पन्नाः | सन्तः सञ्चिताः - कत्युत्पत्तिसाधर्म्याद् बुद्ध्या राशीकृतास्ते कतिसञ्चिताः, तथा न कति न सङ्ख्याता इत्यकति-असङ्ख्याता अनन्ता वा तत्र ये अकति-अकतिसङ्ख्याताः असङ्ख्याता एकैकसमये उत्पन्ना सम्तस्तथैव सञ्चितास्ते अकतिसशिताः, तथा यः परिमाणविशेषो न कति नाप्यकतीति शक्यते वक्तुं सोऽवकव्यकः स चैक इति तत्सञ्चिता अवक्तव्यकसञ्चिताः, समये समये एकतयोसन्ना इत्यर्थः, उत्पद्यन्ते हि नारका एकसमये एकादयोऽसङ्ख्येयान्ताः उक्तं च - " एंगो व दो व तिन्नि व संखमसंखा व एगसमएणं । उववतेवइया उच्चता वि एमेव ॥ १ ॥” इति एतद्देवपरिमाणमेतदेव नार
१ एको थापा यो वा सङ्ख्याता असङ्ख्या वैकसमयेन उत्पयन्ते एवायन्तः उद्वर्त्तन्तेऽप्येवमेव (देवाः) ॥ १ ॥
Education Internation
'विकुर्वणा' शब्दस्य अर्थः, नारकाणाम् निरुपणं
For Pasta Use Only
~ 212~