________________
षष्ठ उच्छ्वासः
४४३
अथ मागधो यदुवाच तदाह
विचित्राः पत्रालीर्दलयति गलत्स्वेदसलिलैरमन्दं मनाति प्रमदकरिकुम्भस्तनतटीः । प्रबन्धेनाक्रामञ्जनजघनजङ्कोरुयुगलं,
श्रमः सेनाङ्गेषु प्रसरति शनैः कामुक इव ॥ २४ ॥ विचित्रा इति । शिखरिणीवृत्तम् । हे राजन् ! श्रमः-खेदः सेनायाः अङ्गेषुहस्त्यश्वादिषु कामुक इव-कामीव शनैः प्रसरति । यथा कामी सह इनेन-पतिना वर्तत इति सेना-सभर्तृका स्त्री तस्या अङ्गेषु साशङ्कत्वात् शनैः प्रसरति । कथं प्रसरतीत्याह- गलन्तिक्षरन्ति यानि स्वेदसलिलानि-धर्मजलानि तैः कृत्वा विचित्रा:-अनेकप्रकाराः पत्राली:पत्रावलीहिनश्रेणी: विलेपनपत्रवल्लीश्च दलयति-म्लानी कुरुते । तथा प्रमदा:-मत्ता ये करिणः-हस्तिनस्तेषां कुम्भा एव स्तनतट्यास्तां । कामुकपक्षे, प्रमदकरिकुम्भवत् या स्तनतट्यस्ता अमन्दं बहु यथा भवति तथा मृनाति- मृदयति खेदयति । तथा प्रबन्धेन सातत्येन प्रयाणारूढत्वात् । कामुकपक्षे, प्रकृष्टबन्धेन-करणविशेषेण कन्दर्पभावात् जघनं च, जो च-ऊरुयुगलं च प्राण्यङ्गत्वात् समाहारस्ततो जनानां-चमूचरलोकानां पक्षे, जनानांस्त्रीलोकानां यज्जघनजङ्घोरुयुगलं तत् आक्रमन्-आश्रयन् ॥ २४ ॥
अपि चकूजत्क्रौञ्चं चटुलकुररद्वन्द्वमुन्नादिहंसं, क्रीडत्क्रोडं निपतितलतापुष्पकिञ्जल्कहारि । अस्याः सान्द्रद्रुमवनतलश्रान्तसुप्तावनीनं, रोधः सिन्धोः स्खलयति' भवत्सैनिकानां प्रयाणम् ॥ २५ ॥
अपि च-पुनः
कूजदिति । मन्दाक्रान्ता । हे देव ! अस्याः सिन्धोर्नद्या रोधः-तटं भवत्सैनिकानांत्वच्चमूचराणां प्रयाणं-गमनं स्खलयति रम्यत्वात् पुरतो गन्तुं न ददातीत्यर्थः । रम्यत्वमेवाहकिम्भूतं रोधः ? कूजन्तः-शब्दायमानाः क्रौञ्चा यत्र तत् । तथा चटुलं-चपलं कुरराणां पक्षिविशेषाणां द्वन्द्वं-दम्पतीरूपं यत्र तत् । तथा उन्नादिनः-उन्नदनशीला हंसा यस्मिंस्तत् । तथा क्रीडन्तः-रममाणाः क्रोडा:-वराहा, यत्र तत् । तथा निपतितं-गलितं लतापुष्पाणां च किञ्जल्कं-केसरं तेन हारि-मनोहरं । तथा सान्द्राः-निविडा द्रुमा यत्र एवम्विधं यद्वनं
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
• www.jainelibrary.org