Page Text
________________
षष्ठ उच्छ्वासः
४३३ आश्लिष्टः । गोविन्दस्तु गदा-कौमोदकी तां धरतीति गदाधरः, अथवा गदो भ्राताऽसौ अधरः-अनुजो यस्य सः । शम्भुश्च शूलमायुधमस्यास्तीति शूली, तथा विषं अत्तीति विषादी अतएव नीलकण्ठः स उच्यते ।। १४ ।।
राजा तु तदाकार्य क्षणमाग्रहोपरोधविस्मयहर्षरसैः समकाल-माप्लावितमनाः, प्रथममुत्फुल्लया दृशा, ततो मुग्धस्मितार्पण, तदनु सर्वाङ्गीण भूषणप्रदानेन, तमभ्यर्च्य पान्थ, कथय केयमुत्तुङ्गकल्लोल-दोलाधिरूढानुच्चचञ्चूत्क्षिप्तमृदुमृणालवलयात्तुत्कूजत:१ कलहंसानक्षसूत्रिणः प्रवर्तितब्रह्मयज्ञोद्गारमुखरमुखांस्तीरतापसानिव दिवमारोपयितुमुद्वहन्ती सरित्, तरुणतर तरुतलमलंकुर्वाणः प्रसन्नसरस्वतीकः कश्च भवान्' इति सप्रणयमपृच्छत् ।
राजा तु-नलस्तत्पथिकोक्तं आकर्ण्य-श्रुत्वा क्षणं यावत् आग्रह:-आदरः उपरोधःअनुग्रहः विस्मयं-आश्चर्यं हर्षश्च-प्रमोदस्त एव रसाः-अभिप्रायविशेषास्तैः समकालं युगपत् आप्लावितं-आपूरितं मनो यस्यासौ । अन्योपि रसेन-जलेन आप्लायत२ एव । युगपदुत्पन्नाग्रहादिरसयुतचेताः । प्रथम-पूर्वं उत्फुल्लया-विकसितया दृशा । ततो मुग्धस्मितमेव-मनोहरहास्यमेव अर्घ:-पूजाविधिस्तेन । तदनु-ततः सर्वाङ्गीणानिसर्वशरीरव्यापीनि भूषणानि तेषां प्रदानेन च तं पान्थं अभ्यर्च्य-पूजयित्वा इति वक्ष्यमाणं सप्रणयं-सस्नेहं यथा भवति तथा अपृच्छत्-पप्रच्छ। पृच्छिर्द्विकर्मकः । सर्वाङ्गं व्याप्तोतीति सर्वाङ्गीण । तत्सर्वादेः पथ्यङ्गकर्मपत्रपात्रं व्याप्नोतीति । [पा. सू. ५/२/७] व्याप्नोतीत्यर्थे रवः, रवस्य चेनः । इतीति किम् ? हे पान्थ ! त्वं कथय । केयं ? सरित् । किं कुर्वती? कलहंसान् उद्वहन्ती-बिभ्रती । किम्भूतान् कलहंसान् ? उत्तुङ्गाः-उन्नता ये कल्लोलास्त एव दोला-प्रेखा तस्यामधिरुढान्-आश्रितान्, तथा उच्चचञ्च्वा उत्क्षिप्त:-उद्धृतो मृदुःसुकुमारो मृणालवलयं-बिसमण्डलं यैस्ते तान्, तथा उत्कूजतः-शब्दायमानान्। हंसान् कानिव ? उत्प्रेक्ष्यते, दिवं-स्वर्गं आरोपयितुं-प्रापयितुं एतान् तीरतापसानिवतटनिवासितपस्विन इव। किम्भूतान् तीरतापसान् ? अक्षसूत्रं-उपवीतं एषामस्तीति अक्षसूत्रिणस्तान् । तथा प्रवर्तितः-विहितो यो ब्रह्मयज्ञोद्गारः-वेदाध्ययनोच्चारस्तेन मुखराणि-वाचालानि मुखानि येषां ते तथाविधान् । मृणालवलयानां अक्षसूत्रम् उत्कूजनस्य ब्रह्मयज्ञोद्गारो हंसानां च तापसा उपमानम् । मन्ये, उत्तुङ्गकल्लोलैरमी हंसा नोत्क्षिप्यन्ते किन्तु तीरतापसा एव स्वर्ग नीयन्त इति । कश्च भवान् ? किम्भूतः ? तरुणतरो:-नवतरोः यस्तरुस्तस्य तलं-अधोभागं अलङकुर्वाण:-भूषयन्, तथा प्रसन्ना सरस्वती यस्य स
१. विस्मय अनू. । २. आप्लाव्यत अनू. । ३. नास्ति अनू. ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004071 |
| Book Title | Damyanti Katha Champu |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vinaysagar |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 776 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 14 MB |