________________
२६
પ્રશ્ન ઃ તો શું એ રીતે અનેકાંતમતે પણ મોક્ષની સંગતિ ન થઈ શકે ?
ઉત્તર : ના. જુઓ -
—
अनेकान्तवादप्रवेशः Dv>
यदा तु तदात्माङ्गनादिकं सात्मकाद्यपि, तदा यथोक्तभावनाऽभावात्, भावेऽपि मिथ्यारूपत्वात्, वैराग्याभाव:, तदभावाच्च मुक्त्यभाव:, इति ।।
इति पञ्चमपूर्वपक्ष: ।।५।।
*
- પ્રવેશરશ્મિ !
ભાવાર્થ : જ્યારે વળી તે આત્મા, અંગના વગેરે સાત્મકાદિ પણ હોય, ત્યારે યથોક્ત ભાવના ન થાય, થાય તો પણ તેની મિથ્યારૂપતા થાય... એટલે વૈરાગ્ય ન થાય અને તો મોક્ષ પણ ન થાય.
અનેકાંતમતે મોક્ષનો અભાવ
-
વિવેચન : હવે અનેકાંતવાદીમતે કોઈ એકાંત ન રહેવાથી, સ્ત્રી - ઘર વગેરે માત્ર અનાત્મક, અનિત્ય, અશુચિ, દુઃખરૂપ જ નહીં રહે, પણ સાથે સાથે સાત્મક, નિત્ય, શુચિ, સુખરૂપ પણ લાગશે અને એટલે તો આત્મ-આત્મીય ભાવનાપૂર્વક મોહ ઊભો થશે ! ફલતઃ યથોક્ત નૈરાત્મ્યભાવના થઈ શકે નહીં.
કદાચ એ ભાવના થઈ પણ જાય, તો પણ એ અનેકાંતમતે મિથ્યારૂપ જ ફલિત થશે. (અનેકાંતમતે, દરેક વસ્તુ સાત્મક-અનાત્મકાદિ ઉભયરૂપ છે. જ્યારે ભાવનામાં તો માત્ર અનાત્મકતાનો જ બોધ કરાય છે, એટલે એ ભાવના મિથ્યારૂપ બને !)
એટલે ભાવના ન થવાથી અથવા મિથ્યા ભાવના થવાથી વૈરાગ્ય ન થાય અને વૈરાગ્ય વિના તો મોક્ષ પણ ન જ થાય ! આમ; અનેકાંતમતે મોક્ષનો અભાવ છે.
Jain Education International
।। કૃતિ પશ્ચમપૂર્વક્ષ:।।
આ પ્રમાણે એકાંતવાદીએ, એકાંતવાદને સિદ્ધ કરવા અને અનેકાંતવાદનું નિરાકરણ કરવા પાંચ પૂર્વપક્ષો યુક્તિસહિત રજૂ કર્યા.
।। રૂતિ પૂર્વપક્ષપ્રન્થઃ ।।
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
