Page Text
________________
अनेकान्तवादप्रवेशः
નિષ્કર્ષ એટલે વસ્તુને સામાન્ય-વિશેષ ઉભયરૂપ માનવી યોગ્ય જણાતી નથી.
!! રૂતિ તૃતીયપૂર્વપક્ષઃ | આ પ્રમાણે એકાંતવાદીએ, વસ્તુની સામાન્ય-વિશેષરૂપતાનું નિરાકરણ કર્યું. હવે અભિલાપ્યઅનભિલાપ્યતાનું નિરાકરણ કરવા યુક્તિઓ રજૂ કરે છે –
__एवमभिलाप्यानभिलाप्यमपि विरोधबाधितत्वादेवानुद्घोष्यम् । तथाहि-अभिलप्यते यत् तदभिलाप्यम्, एतद्विलक्षणं चानभिलाप्यम्, इति । ततश्च यदि तदभिलाप्यम्, न तर्हि अनभिलाप्यम्; अनभिलाप्यं चेत्, न तीभिलाप्यम्; इति, एकस्यानेकविरुद्धधर्माમાવા | इति चतुर्थपूर्वपक्षः ।।४।।
–- પ્રવેશરશ્મિ – ૪ (૪) અભિલાણ-અનભિલાખ એકાંતવાદ છે ભાવાર્થ આ પ્રમાણે સામાન્ય-વિશેષની જેમ, વિરોધથી બાધિત હોવાને કારણે, વસ્તુને અભિલાપ્યઅનભિલાષ્યરૂપ કહેવી પણ યોગ્ય નથી. (અર્થાત્ અહીં પણ વિરોધ છે જ.) તે આ પ્રમાણે
(૧) જેનું વ્યક્તરૂપે શબ્દશઃ ઉચ્ચારણ કરાય તે વસ્તુને “અભિલાપ્ય’ કહેવાય, અને (૨) જેનું વ્યક્તરૂપે શબ્દશઃ ઉચ્ચારણ ન થાય તે વસ્તુને “અનભિલાપ્ય” કહેવાય.
(આમ બંનેનું સ્વરૂપ વિરોધી હોવાથી, એકત્ર અનેક વિરુદ્ધ ધર્મોનો અનુગમ ન થઈ શકે.) એટલે વસ્તુ જો અભિલાપ્ય હોય, તો અનભિલાપ્ય ન બને. અને અનભિલાપ્ય હોય, અભિલાપ્ય ન બને.. કારણ એ કે, એક વસ્તુના અનેક વિરુદ્ધ ધર્મો ન હોઈ શકે.
| વિવેચનઃ ભાવાર્થ મુજબ સ્પષ્ટ છે. આ પ્રમાણે વસ્તુની અભિલાષ્ય-અનભિલાષ્યરૂપતા પણ સંગત નથી.
|કૃતિ ચતુર્થપૂર્વપક્ષઃ | હવે એકાંતવાદી, એકાંતવાદમાં જ મોક્ષ છે એવું જણાવવા પાંચમો પૂર્વપક્ષ રજૂ કરે છે –
किञ्च-विरोधिधर्माध्यासितस्वरूपत्वाद्वस्तुनोऽनेकान्तवादिनो मुक्त्यभावप्रसङ्गः; तथाहि- एतदात्माङ्गनाभवनमणिकनकधनधान्यादिकमनात्मकम्, अनित्यम्, अशुचि, दुःखम्, इति कथञ्चिद्विज्ञाय, भावतस्तथैव भावयतः, वस्तुतः तत्राभिष्वङ्गास्पदाभावाद्, भावनाप्रकर्षविशेषतो वैराग्यमुपजायते; ततो मुक्तिः । तथाहि-आत्मात्मीयदर्शनमेव
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004057 |
| Book Title | Anekantvada pravesh |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 240 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 6 MB |