Page Text
________________
अनेकान्तवादप्रवेशः
અને એ વિશેષરૂપતાને લીધે જ, લાડવાનો ઇચ્છુક બાળક માત્ર લાડવાનું જ ભક્ષણ કરશે, વિષનું નહીં* અને વિષનો ઇચ્છુક જીવ માત્ર વિષનું જ ભક્ષણ કરશે, લાડવાનું નહીં.
આમ તમામ વ્યવહારો પ્રતિનિયતરૂપે સંગત થઈ જવાથી, વસ્તુને સામાન્ય-વિશેષ ઉભયરૂપ માનવામાં કોઈ બાધ નથી.
ક
एतदयुक्तम्, विकल्पानुपपत्तेः; तथाहि-विषादिषु विशेषरूपता मोदकादिविशेषरूपव्यावृत्ता वा स्यात् ? स्वरूपनियता वा ?। न तावन्मोदकादिविशेषरूपव्यावृत्ता, तदनर्थान्तरभूतसामान्याव्यतिरेकात्; व्यतिरेके चोभयरूपवस्तुवादहानिप्रसङ्गात्; व्यतिरेकाव्यतिरेकपक्षस्य च विरोधेन तिरस्कृतत्वात् । नापि स्वरूपनियता, मोदकाद्यभिन्नसामान्यानान्तरत्वात्; अर्थान्तरत्वे च सैव विशेषरूपता अर्थक्रियार्थिप्रवृत्तिविषयत्वाद् वस्त्वस्तु, तत्फलविशेषोपादानभावलक्षितस्वभावत्वात् वस्तुनः; सा च तादृशी नान्यत्रास्ति, अर्थिनः प्रवृत्त्यभावात् । त्यज्यतामुभयरूपैकवस्तुवादाभिमानः ।।।
- પ્રવેશરશ્મિ – ભાવાર્થ : આ કથન અયુક્ત છે, કારણ કે વિકલ્પોની અસંગતિ છે. જુઓ - વિષાદિમાં રહેલી વિશેષરૂપતા, મોદકાદિના વિશેષરૂપથી ભિન્ન છે, કે સ્વરૂપનિયત છે? મોદકાદિના વિશેષરૂપથી ભિન્ન તો ન મનાય, કારણ કે મોદકથી અભિન્ન એવા સામાન્યથી તે અભિન્ન છે. અને ભિન્ન માનવામાં એક વસ્તુને ઉભયરૂપ માનવાના વાદની હાનિ થાય. અને ભિન્નભિન્ન પક્ષ તો વિરોધને કારણે તિરસ્કૃત છે... વિષાદિની વિશેષરૂપતા સ્વરૂપનિયત પણ ન કહેવાય, કારણ કે મોદકાદિથી અભિન્ન એવા સામાન્યથી તે ભિન્ન નથી. જો ભિન્ન કહો, તો તે વિશેષરૂપતા જ અર્થક્રિયાના અર્થીની પ્રવૃત્તિનો વિષય હોવાથી વસ્તુરૂપ થશે, કારણ કે પ્રતિનિયત ફળવિશેષના ઉપાદાનભાવરૂપ સ્વભાવવાળી જ વસ્તુ હોય છે. અને તેવી અર્થક્રિયા બીજે નથી, કારણ કે બીજે અર્થી જીવની પ્રવૃત્તિ થતી નથી. એટલે ઉભયરૂપ એક વસ્તુ માનવાનું અભિમાન છોડી દો.
વિકલ્પોથી સ્યાદ્વાદીનું કથન અનુપપન્ના ૪ | વિવેચનઃ એકાંતવાદી : તમારું આ કથન પણ યુક્ત નથી, કારણ કે વિકલ્પોની સંગતિ થતી નથી. તે આ પ્રમાણે - વિષાદિમાં રહેલી વિશેષરૂપતા, મોદકાદિના વિશેષરૂપથી (૧) ભિન્ન છે કે, (૨) સ્વરૂપનિયત છે ?
(૧) પ્રથમ પક્ષ તો યોગ્ય નથી, કારણ કે મોદક/વિષાદિમાં રહેલું સામાન્ય એક જ છે. વિષગત સામાન્યથી વિષમતવિશેષ અભિન્ન છે અને મોદકગત સામાન્યથી પણ વિષગત વિશેષ અભિન્ન છે.
પ્રશ્ન : (વ્યતિરેકોવ ) મોદક-વિષગત સામાન્યથી, એ વિષમાં રહેલી વિશેષરૂપતા ભિન્ન
- અને મોદકના ભક્ષણથી વિષનું ભક્ષણ થઈ જવાની આપત્તિ પણ નહીં આવે. Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004057 |
| Book Title | Anekantvada pravesh |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 240 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 6 MB |