Page Text
________________
(૧૪)
હું આગળ વધીને ઉપદેશરહસ્યમાં તો પૂ. મહોપાધ્યાયજી મહારાજે છેક ત્યાં સુધીની વાત* કહી) છે કે – “જેની પાસે સ્યાદ્વાદની જાણકારી નથી, તેની પાસે સમ્યક્ત પણ નથી જ.” (6
સ્યાદ્વાદ હશે, તો જ સમ્યક્ત ! તેના વિના સમ્યક્ત પણ નહીં! સાદ્વાદ ન સમજેલા અને ન શીખેલાને મિથ્યાત્વીની કક્ષામાં મૂકી દેતું આ વચન છે. છે પણ પ્રશ્ન એ થાય કે, સ્યાદ્વાદમાં એવું શું મહત્ત્વ હશે ? કે જેના વિના સમ્યક્ત પણ ન , ન હોય ને જીવ કાયમ માટે મિથ્યાત્વી જ બન્યો રહે..
તેનું સમાધાન એ જણાય છે કે, જીવ મોટા ભાગનો પોતાનો સંસાર એકાંતના કારણે ઊભો કરે છે. એકાંતથી સંકલ્પ-વિકલ્પ, તેનાથી રાગ-દ્વેષ, તેનાથી કર્મબંધ ને યાવતું દીર્ઘતર સંસારની પરિવૃદ્ધિ !
હવે આ એકાંત અનેક પ્રકારનો હોઈ શકે, તે આપણે વિસ્તારથી જોઈએ અને તેનાથી કેવા કટુરિપાકો પ્રાપ્ત થાય? અને અનેકાંતની કેવી સુરમ્યતા ને નિર્દોષતા છે? તે પણ આપણે જોઈએ
# એકાંતે ગોળ કફનું કારણ બને છે ને એકાંતે સૂંઠ પિત્તનું કારણ બને છે. આ છે દ્રવ્ય-એકાંત છે ! પુદ્ગલ તરફનો એકાંત ! અને તે બેના મિશ્રણથી બનેલી સૂંઠની ગોળી એ અનેકાંત છે અને તે છે આરોગ્યનું કારણ બને છે.
જ પોતાના જ્ઞાનનો અહંકાર નિતવોને પણ હતો ને ઇન્દ્રભૂતિ વગેરે ગણધરોને પણ હતો ! © પણ નિહ્નવોને એ દોષ સાથે આગ્રહ, પક્કડ ને એકાંત હતો ! અને આ એકાંત એટલે પોતાની ભૂલ 0 તે બતાવવા છતાં પણ એ ભૂલનો સર્વથા અસ્વીકાર અને સામેવાળાના પક્ષમાં જ દૂષણોનો આરોપ... ! આ છે દોષમાં ભળેલો એકાંત !
ખરેખર દોષ કરતા પણ વધુ ખરાબ છે દોષમાં ભળેલો એકાંત ! એટલે જ તેઓ પોતાની સાધનાને આગળ ન વધારી શક્યા ને દીર્ઘતર સંસારના વર્ધક થયા.
- જ્યારે ઇન્દ્રભૂતિ વગેરેનો અહંકાર હતો, છતાં તેમાં એકાંત નહોતો. કોઈની પણ અપેક્ષા- 1 અભિપ્રાય સાંભળવાની-સ્વીકારવાની વિનમ્રશીલતા હતી અને એના પ્રતાપે જ તેઓ ગણધરપદ ને ? યાવત્ પરમપદના ભાગી થયા !
If મરેલા-સડેલા કૂતરાને જોઈને દ્વેષની અને અરુચિની લાગણી અનુભવાય છે અને સુગંધીસુરમ્ય ફૂલને સુંઘીને રાગની લાગણી અનુભવાય છે. આ રાગ-દ્વેષનું કારણ છે, વસ્તુના તથ્ય સુધી પહોંચવાની અક્ષમતા ! આને કહેવાય દૃષ્ટિમાં વ્યાપેલો એકાંત ! ★ 'सदसदविसेसणाओ विभज्जवायं विणा ण सम्मत्तं ।
जं पुणो आणारुइणो तं निउणा बिंति दव्वेणं ॥१००॥' - उपदेशरहस्यम् * ‘જુડો દિ દેતુ: ચાસT પિત્તરમ્ | द्वयात्मनि न दोषोऽस्ति, गुडनागरभेषजे ॥' - वीतरागस्तोत्रम् ८/६ ।
--------- - O 3
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004057 |
| Book Title | Anekantvada pravesh |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 240 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 6 MB |