Udayswamitvam

SR No.: 004045
Original Sutra Author: N/A
Author: Gunratnasuri, Rashmiratnasuri
Publisher: Jingun Aradhak Trust
Publication Year: 2013
Total Pages: 184
Language: Sanskrit, Gujarati
Classification: Book_Devnagari
File Size: 16 MB

Page 132

ગુજરાતી વિવેચનાદિ સમન્વિત
૧૧૫ પ્રાયોગ્ય એકેન્દ્રિય, બેઇન્દ્રિય, તે ઇન્દ્રિય, સ્થાવર, સૂક્ષ્મ, સાધારણ અને આતપ – એ ૭ પ્રકૃતિઓનો ઉદયવિચ્છેદ કહ્યો..
લબ્ધપર્યાપ્ત જીવોને ચક્ષુદર્શન હોતું નથી. એટલે અહીં અપર્યાપ્ત નામકર્મનો પણ ઉદયવિચ્છેદ કહ્યો..
વિશેષાર્થ: આ વિશે બે મત છે : (૧) કાર્મગ્રંથિક, અને (૨) સૈદ્ધાંતિક. તે આ પ્રમાણે(૧) કાર્મગ્રંચિકમત :
(ક) કેટલાંક આચાર્ય ભગવંતો બધી પર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા પછી જ ચક્ષુદર્શન માને છે. એટલે જ ચોથા કર્મગ્રંથમાં ચક્ષુદર્શનમાર્ગણામાં સર્વપર્યાપ્તિએ પર્યાપ્તા એવા જીવસ્થાનકો જ લીધા છે.
(ખ) કેટલાંક આચાર્ય ભગવંતો કરણ-અપર્યાપ્ત અવસ્થામાં પણ જે જીવોને ઇન્દ્રિયપર્યાપ્તિ પૂર્ણ થઈ ગઈ છે, તેઓને પણ ચક્ષુદર્શન હોઈ શકે છે – એવું માને છે .
પણ આ બંને મત પ્રમાણે લબ્ધપર્યાપ્ત જીવોમાં તો ચક્ષુદર્શન નથી જ મનાયું. એટલે જ લધ્યપર્યાપ્ત એવા ચઉરિન્દ્રિય વગેરે જીવોમાં માત્ર ત્રણ ઉપયોગ જ સ્વીકારાયા છે. એટલે કાર્મગ્રંથિકમતે ચક્ષુદર્શનમાર્ગણામાં અપર્યાપ્ત નામકર્મનો ઉદયવિચ્છેદ યોગ્ય જ છે.. (૨) સિદ્ધાંત મત :
સિદ્ધાંતમતે લધ્યપર્યાપ્ત જીવોમાં પણ ચક્ષુદર્શન મનાયું છે. એટલે
* तदुक्तं. नव्यषडशीतिवृत्तौ - "चक्षुर्दर्शने त्रीणि जीवस्थानानि पर्याप्तचतुरिन्द्रियपर्याप्तासंज्ञिपञ्चेन्द्रियपर्याप्तसंज्ञिपञ्चेन्द्रियरूपाणि, नान्यानि, तेषु चक्षुष एवाभावात् ।" (श्लो० १७વૃત્તી) I
* उक्तञ्च पञ्चसङ्ग्रहस्वोपज्ञव्याख्यायाम् - "करणापर्याप्तकेष्विन्द्रियपर्याप्तौ सत्यां तेषां चक्षुर्दर्शनं भवति" (द्वार-१, श्लो० ८-वृत्तौ) । एतन्मतसमुपदर्शनार्थं नव्यषडशीतिवृत्तावपि अभिहितम् - "अपर्याप्तपर्याप्तचतुरिन्द्रियासंज्ञिपञ्चेन्द्रियसंज्ञिपञ्चेन्द्रियरूपाणि षड् जीवस्थानानि चक्षुर्दर्शने भवन्ति, चतुरिन्द्रियादीनामिन्द्रियपर्याप्त्या पर्याप्तानां शेषपर्याप्त्यपेक्षया अपर्याप्तानामपि आचार्यान्तरैश्चक्षुर्दर्शनाभ्युपगमात् । • सैद्धान्तिकास्तु लब्ध्यपर्याप्तकेष्वपि तेषु चक्षुदर्शनं मन्यन्ते इति" ।
- श्रीनन्दनमुनिकृतायां षडशीतिवृत्तौ श्लो० ६ ।।