________________
अ०१०/प्र०८
आचार्य कुन्दकुन्द का समय / ५२७ ने तो क्रमपक्ष३२१ और अभेदपक्ष३२२ का खण्डन भी किया है और युगपत्पक्ष को मान्य रखा है। इतना ही नहीं, किन्तु क्रमपक्ष माननेवालों को केवल्यवर्णवादी तक कहा है।३२३
इतना प्रासङ्गिक कहने के बाद अब मैं नियुक्तिकार भद्रबाहु की उपर्युक्त गाथा से विरोध प्रकट करनेवाले समन्तभद्र के आप्तमीमांसा और स्वयंभूस्तोत्र-गत उन वाक्यों को रखता हूँ , जिनमें केवली के ज्ञान और दर्शन उपयोग के यौगपद्य का कथन
किया है
"तत्त्वज्ञानं प्रमाणं ते युगपत्सर्वभासनम्।" आप्तमीमांसा /१०१ । "नाथ युगपदखिलं च सदा, त्वमिदं तलामलकवद्विवेदिथ।"
स्वयम्भूस्तोत्र/१२९ ।
ख- जुगवं वट्टइ णाणं केवलणाणिस्स दंसणं च तहा।
दिणयरपयासतापं जह वट्टइ तह मुणेयव्वं ॥ १६० ॥ नियमसार ग- पस्सदि जाणदि य तहा तिण्णि वि काले सपज्जए सव्वे।
तह वा लोगमसेसं पस्सदि भयवं विगदमोहो॥२१३५ ॥ भावे सगविसयत्थे सूरो जुगवं जहा पयासेइ।
सव्वं वि तधा जुगवं केवलणाणं पयासेदि॥ २१३६ ॥ भगवती-आराधना। घ- "साकारं ज्ञानमनाकारं दर्शनमिति। तच्छद्मस्थेषु क्रमेण वर्तते, निरावरणेषु युगपत्।"
सर्वार्थसिद्धि /२/९। ङ- "जानन् पश्यन् समस्तं सममनुपरतम्।" पूज्यपाद-सिद्धभक्ति । ४। च- "आवरणात्यन्तसंक्षये केवलिनि युगपत्केवलज्ञानदर्शनयोः साहचर्यं भास्करे प्रताप
प्रकाश-साहचर्यवत्।" तत्त्वार्थराजवार्तिक ६/१०/१२। छ- दंसणपुव्वं णाणं छदमत्थाणं ण दोण्णि उवओगा।
जुगवं जम्हा केवलिणाहे जुगवं तु ते दो वि॥ ४४॥ द्रव्यसंग्रह। ३२१. "तज्ज्ञानदर्शनयोः क्रमवृतौ हि सर्वज्ञत्वं कादाचित्कं स्यात्।" अष्टशती / कारिका १०१। ३२२. "तत्र ज्ञानमेव दर्शनमिति केवलिनोऽतीतानागतदर्शित्वमयुक्तम्? तन्न, किं कारणं? निरावर
णत्वात्। यथा भास्करस्य निरस्तघनपटलावरणस्य यत्र प्रकाशस्तत्र प्रतापः यत्र च प्रतापस्तत्र प्रकाशः। तथा निरावरणस्य केवलिभास्करस्याचिन्त्यमाहात्म्यविभूतिविशेषस्य यत्र ज्ञानं तत्रावश्यं दर्शनं यत्र च दर्शनं तत्र च ज्ञानम्। किंच तद्वत्प्रवृत्तेः। यथा हि असद्भूतमनुपदिष्टं च जानाति तथा पश्यति किमत्र भवतो हीयते? किंच विकल्पात्।--- इति सिद्धं केवलिनस्त्रिकालगोचरं
दर्शनम्।" तत्त्वार्थराजवार्तिक / ६ / १० /१४-१६।। ३२३. "कालभेदवृत्तज्ञानदर्शनाः केवलिन इत्यादिवचनं केवलिष्ववर्णवादः।" वही/६/१३।८।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org