Page Text
________________
४३२
सिद्धिविनिश्चयटीकायाम् [६ हेतुलक्षणसिद्धिः कारिक विवृण्वन्नाह-'तत्रोपलब्धि' इस्यादि । तत्र पक्षद्वयम्-उपलब्धिलक्षणप्राप्तिः उपलम्भप्रत्ययान्तरसाकल्यं स्वभावविशेषश्च दर्शनविषयता वा । प्रथमपक्षे तत्र *"उपलब्धिलक्षणप्राप्तानुपलब्धिः अभावहेतु" हेतुबि० पृ० ६४] इति ग्रन्थे उपलब्धिलक्षणप्राप्तिः उपलब्धेः बुद्धः लक्षणं कारस्मिन् (कस्मिन् ) सति सा लक्ष्यते तत्प्राप्तिः उपलम्भस्य प्रत्यया५ न्तराणि घटप्रत्ययापेक्षया इन्द्रियादीनि तेषां साकल्यं तजननयोग्यदशाप्राप्तिः स्वभावविशेषश्च घटस्य स्वभावविशेषः तत्र योग्यता । च इति समुच्चये । ततः किम् ? इत्याह-नहि उपलम्भ इत्यादि । [न हि] नैव उपलम्भप्रत्ययान्तराणां साकल्यम् , उपलक्षणमेतत् [तेन] स्वभावविशेषोऽपि गृह्यते । कल्पं वा (?) तद्विरहो वा स्वयमुपलब्धेः [३४५क]. लक्षणप्राप्तं यतः
तत्प्राप्तत्वात् तयोः साकल्यवैकल्ययोः अन्योऽन्याभावरूपेण निर्णयः स्यात् । यत इति वा १० आक्षेपे । नैव स्यात् । ततः किम् ? इत्यत्राह-कार्येत्यादि ।
[कार्यस्वभावयोश्चैवं व्यतिरेको न सिध्यति ।
त्रिकालविषयं [यस्मादविनाभावः परस्परम् ] ॥३४॥
उपलब्धि तदैकान्तिकं न कस्यचित् स्यात् । अतीतस्य वर्तमानस्य प्रतिपत्तृ१५ प्रत्यक्षस्य निवृत्तिर्यदि पयुदासात्मिका; नावृक्षः शिंशपा भविष्यति धूमोऽनग्निजन्मा वेत्यजानन् कथं व्याप्तिज्ञः १ पुनस्तत्रानुमानं कुर्यात् ? तन्नायमेकान्तः-उपलब्धिलक्षणप्राप्तस्यानुपलब्धिरभावसाधनीति ।]
च शब्दाद् अनुपलब्धेश्च व्यतिरेको न सिध्यति साध्याभावे साधनाभावो न सिध्यति । दृश्यस्या (दृश्यादृश्या)थलक्षणयोः दृश्यलक्षणप्राप्तत्वाभावे दृश्यार्थलक्षणस्य ईसर२० लक्षणविधुरस्य अनिर्णयात् न दृश्यार्थलक्षणं कारणे कार्ये भावे स्वभावे वा सिध्यति । तथा च
कारण-भावयोः कचिन्निवृत्त्यसिद्धेः कुतः तन्निवृत्तिपूर्विका कार्यस्वभावनिवृत्तिः इति मन्यते । मा भूद् व्यतिरेकसिद्धिः, अन्वयमात्रेण कार्यादेर्गमकत्वमिति चेत् ; अत्राह-त्रिकालविषयम् इत्यादि । ता] त्पर्यमिदमत्र-व्यतिरेकासिद्धावन्वयोऽपि न सिध्यति, परेण परस्परम् अविना
भावोपगमादनयोः । तथा च तन्निबन्धनतादात्म्यादि प्रतिबन्धोऽपि न सिध्यति । केवलम् अस्य २५ साध्यसाधनयोरनवयवेद (वेन) दर्शनं प्रतिबन्धसाधकम् , तच्च नास्तीति ।।
___ कारिकां विवृणोति उपलब्धि इत्यादिना । सुगमम् । ततः किम् ? इत्याह-ततः तस्माद् उक्तन्यायाद् ऐकान्तिकम् अव्यभिचारित्वं कार्यादीनां मध्ये न कस्यचिद् हेतोः स्यात् । एवं परस्य उपलब्धिलक्षणप्राप्तथभावं तस्मिंश्च सति दूषणं यत् तदपि प्रतिपाद्य, इदानीम् अनुपलब्धि
व्यतिरेकप्रसाधिका दूषयितुं पृच्छति-निवृत्तिः पर्युदासात्मि [का] [३४५ख] यदि । कस्य ३० निवृत्तिः ? इत्याह-प्रतित्व (प्रतिपत्त)प्रत्यक्षस्य यो वृक्षस्याभावे शिंशपात्वस्य वढेरभावे धूम
(१) अदृश्यार्थलक्षणरहितस्य । (२) अत्र ग्रन्थस्त्रुटितो भाति। (३) अन्धयव्यतिरेकयोः। (१) साकल्येन । (५) अविनाभावसाधकम् ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004039 |
| Book Title | Siddhi Vinischay Tika Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Anantviryacharya |
| Publisher | Bharatiya Gyanpith |
| Publication Year | 1959 |
| Total Pages | 456 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 11 MB |