Page Text
________________
५८६
सिद्धिविनिश्चयटीकायाम्
[ ८ सर्वज्ञसिद्धिः
प्रागपि प्रकृतिनिवृत्तेः पुरुषकैवल्यसिद्धेः । अत एव न कश्चित् ताप [ विमुक्तये यतेत ] नहि । दोषदर्शनतदपघाततद्ध तुप्रयत्नस्वभावैकपुरुषाभावे क्षणिकत्ववत् हेयोपादेयेषु कुतः प्रवृत्तिरिति : तन्न ]
दृश्यं प्रधानं दर्शनरूपः पुरुषः तयो [र्मु]क्तिः कथम् ? किंभूतयोः ? इत्याह५ अनित्ये (नित्ये ) त्यादि । यतो यभ्यां वक्तं ( यस्मात् ) तापात्तापत्रयाद् विमुच्ये [त ] तदर्थं वा तापविमोक्षार्थं वा यतेत । कः ? पुरुषः । यत इति [वा आ]क्षेपे, नैव विमु च्येत मतेन ( यतेत) वा ।
3
कारिकार्थमाह-प्रधानेत्यादिना । ननु प्रधानं परिणामि न नित्यम्; इत्याह-न प्रधानस्येत्याप्य (त्यादि । अ) भ्युपगमसूचको वि (पि) शब्दः, भावतस्तत्परिणामाभावः, सर्वत्र १० आविर्भावतिरोभावोपगमात् । स एव परिणामाश्च (मश्चेत्; ) सोऽपि स्यादतः (द् अन्तः) करणसंयोगापाये तस्याभिव्यक्तेरुपगमात् । माभूत्तस्य तदतिक्रमः पुंसो दर्शनशक्त्यतिक्रमः स्यादिति [४५७क] चेत् ; अत्राह - चैतन्यस्य वा इत्यादि । कुत: ? इत्यत्राह - अन्यथेत्यादि । दृश्यस्वभावं जहाति प्रधानमिति चेत्; अत्राह - अदृश्यस्वभावम् इत्यादि । प्रधानस्य प्राप्नोति स्यात् । दर्शनभाव एव कुतः ? इत्यत्राह - दृश्येत्यादि । तत्र यदि सर्वथा दृश्यस्वभावतत्तज्ज १५ (वतां तेंतू ज) हाति, स्यादयं दोषः, अन्यथा उभयरूपे (रूप ) रहितस्य वन्ध्यास्तनत्वं (नन्धयवैदसत्त्वं) यावता मुक्तात्मानं प्रति तत्स्वभावपरित्यागोऽपि (गेऽपि ) परं प्रति विपर्ययः, तथा (इतरथा) कपिलेन सह सकलं जगन्मुक्तिभाग् भवेदिति चेत्; तदसत् ; यतः यत्र तदा तद्दृश्यरूपता, तत्र तदा सर्वेषां पुंसां दर्शनस्वभावानां भावानां भावात् । नहि समानदर्शनदृश्यानां समानदेशानां घटादीनामयं विभागो दृष्टः । अथ यथा प्रकृते [:] दृश्यस्वभावस्य २० परित्यागः," तथा "पुंसो दर्शनस्वभावस्येति चेत् ; अत्राह - तथेत्यादि ।
दूषणमेतदन्यत्र अतिदिशन्नाहै ते उत्पाद्य (न्नाह - एतेन इत्यादि । ए ) तेन 'दृश्यदर्शनयोः मुक्तिः नित्यव्यापकयोः कथम्' इत्यादिना, पुरुपकैवल्यार्थी पुरुषस्य कैवल्यं मुक्तिः तदर्था, प्रकृतेः प्रवृत्तिः इत्येतत् प्रतिविद्धिं (विहि तं निरस्त्र ( रस्तम् ) । न ह्युभयो " [:] व्यापि - नित्यत्वे कस्यचित् प्रवृत्तिर्युक्ता । नहि गरानं ( गगनं ) " तथाविधं कचित् प्रवर्त्तते निवर्त्तते वा २५ कुतश्चित् व्यापिताहानेः ।
"
किं च, का तस्याः
998
" तदर्था प्रवृत्तिः ? तेन संयोगस्य करणम् ; न; तस्य सर्वदा भावात्, कृतस्य कारणाभावात् । तत्संयोगश्च आत्मनः संयोगेन सदृशः एवेन दर्शितं चितं मथ ( एतेन दर्शितं चित्तम् । अथ) कादाचित्का [४५७ख ] तत्प्रवृत्तिरिष्यते ; तत्राह - प्रागपि पूर्वमपि तत्प्रवृत्तेः
( १ ) परमार्थतः । ( २ ) परिणामातिक्रमः । ( ३ ) इति । ( ४ ) प्रधानम् । ( ५ ) यदि सर्वथा जह्यात् । (६) वन्ध्यापुत्रवदभावः । (७) दृश्यस्वभाव । (८) संसार्यात्मानं प्रति । (९) यदि संसार्यात्मानं प्रत्यपि दृश्यस्वभावतापरित्यागः । (१०) मुक्तात्मनामपि प्रति । ( ११ ) संसारिणं प्रति । (१२) मुक्तस्य । (१३) प्रकृतिपुरुषयोः । (१४ ) व्यापि नित्यं च । ( १५ ) प्रकृतेः । (१६) पुरुषविमोक्षार्था ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004039 |
| Book Title | Siddhi Vinischay Tika Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Anantviryacharya |
| Publisher | Bharatiya Gyanpith |
| Publication Year | 1959 |
| Total Pages | 456 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 11 MB |