Page Text
________________
न सन्निकर्षजं सर्वज्ञज्ञानम्
[तद्वैचित्र्याच्च केषाञ्चित् स्याद्युगपत्संविदन्यथा । स्मृतीनां युगपदुत्पत्तिः सत्यपीत्थं प्रसज्यते ॥२२॥ तदात्मसन्निकर्षस्य चाणोस्तेनानपेक्षिणा । प्रदेशतद्वद्व्यतिरेकात् स्यादवस्तुत्वमित्यतः ॥ २३ ॥ तद्व्यतिरेकवतः कोऽर्थः षट्पदार्थप्रवादिनः । तेषामन्येन मनसा वा संयोगः कुतो यतः ॥ २४ ॥ द्रव्यातिरेकाद्विभागश्च स्मृतिः स्यात्कदाचित् । न चात्मत्वं समवेतं प्रदेशेषु तदात्मनः ॥ २५ ॥ भेदप्रसङ्गात्प्रत्यात्मं सन्निकर्षान्नाप्यनात्मनः । प्रदेशतद्वतोर्भेदे नान्त्यात्मनि सुखादयः ||२६|| आत्ममनोऽक्षार्थसन्निकर्षाद्वहिरर्थ ज्ञानोत्पत्तौ युगपज्ज्ञानोत्पत्तिः किन्न भवेत् ? मनसामेकत्वे एकैव बुद्धिः स्यात् । प्रत्येकमेकैकात्मसम्बन्धस्य नियमायोगात् । यदि तदर्थ ं‘तस्य तादृशस्य क्रमशः क्वचित् ज्ञानसम्बन्धात् सर्वज्ञत्वम् ; किं पुनरसर्वज्ञस्वभावमजहतः इदम् १ प्राक् तज्ज्ञानस्वभावसम्बन्धविकलस्य तत्समवायिकारणत्वमसंभाव्यम् असमवायिकारणत्वं च ॥]
१०
८|२२-१६ ]
तद् इत्यनेन तद्वैशयकारणम् अदृष्टं परामृश्यते, तस्य वैचित्र्यात् कारणात् [४३९ ख] बहिरन्तश्च केषाञ्चिद् ईश्वरप्रभृतीनां युगपत् संवित् स्यात्, तपःप्रभावविकलानाम् अन्यथा क्रमेण इत्थं व्यवतिष्ठेत ।
५६३
"
ननु अनुमानगम्यस्य एवमभावायोगात् इतरथा सर्वत्र कार्ये दृष्टस्यापि कारणस्य वैफल्यं भवेत्, अंत एव तन्निष्पत्तेरिति चेत् ; न ; तल्लिङ्गस्य क्वचित् तेन प्रतिबन्धादृष्टेः, अष्ट २० वाषवस्य मा (स्यैवावश्यमभ्युपगमनीयत्वात् । अत एव लिङ्गं न भवेत्; इत्याहदूषणान्तरमाह - सत्यपि इत्यादि । न केवलमसति किन्त्व (किन्तु) सत्यपि मनसि स्मृतीनां युगपदुत्पत्तिः प्रसज्येत (ज्यते ।
Jain Education International
१५
कुत एतत् ? इत्यत्राह - तदात्म इत्यादि । तच्च मन आत्मा पुरुषः तयोः सन्निकर्षस्य अपेक्षेका (अपेक्षिणा ) चितो (तो) त्पत्तेः । केन इत्याह [ते] न इत्यादि । यदि वा २५ तदात्मसन्निकर्षस्य च युगपदुत्पत्तिः स्यादिति च व्याख्येयम् । कुतः ? इत्याह- [ते] नानपेक्षित्वेन (क्षिणा ) इत्यादि । कस्य ? इत्याह- अणोः इत्यादि । स्मृतीनामयौगपद्ये अङ्गीक्रियमाणे किम् ? इहाह - ( इत्याह-) प्रदेश [ इत्यादि । ]
ननु चक्षुरादिबुद्धीनामपि तत एव परेण यौगपद्यं नेष्यते, ततः सामान्येन 'संवित्तीनाम् ' इति वक्तव्यम् । न च स्मृतिशब्दः सामान्यवाची तेद्विशेषवाचित्वात् तन्न युक्तम् 'स्मृतीनाम्' ३० इत्येतदिति चेत्; चक्षुरादिधियां कदाचिद् यौगपद्यमपि स्यात्, तथा प्रतिभास नानुमाम
"
(१) अदृष्टादेव । (२) संधित्तिविशेष |
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004039 |
| Book Title | Siddhi Vinischay Tika Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Anantviryacharya |
| Publisher | Bharatiya Gyanpith |
| Publication Year | 1959 |
| Total Pages | 456 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 11 MB |