Page Text
________________
५३६
सिद्धिविनिश्चयटीकायाम् [८ सर्वशसिद्धिः निगमयन्नाह-तदिमे इत्यादि । यत एवं तत् तस्मात् इमे परेण उच्यमाना वक्तृत्वादयोऽहेतवः । कुतः ? इति[चेत् ;] अन्यथा इत्यादि । [अन्यथानुपपत्तिरहितत्वात् ] न तादात्म्यात्यादिरहितत्वात् इत्यनेन दर्शयति तस्यात्र भावादिति निरूपितम् । असर्वं र्वज्ञ ज्ञाता
(असर्वज्ञो वक्ता) सर्वदा तेषां दर्शनात् , कथं तंद्रहितत्वमिति चेत् ? विपक्षे बाधकाभावात् । ५ कृतकत्वादिवत् विरोधो बाधक इति चेत् ; न ; "तग्राहकाभावात् । यदि हि संवेदनोत्कर्षे तेदपकर्षः स्यात् , भवेद् विरोधगतिः, न चैवम् इति । अनुपलम्भस्तत्र बाधकः ; तदाह-सर्वज्ञ इत्यादि । [सर्वज्ञो नास्ति अनुपलम्भात् ] इत्येवं साध्येन हेतोः व्याप्तिसाधने अङ्गीक्रिय
माणे । दूषणमाह-स्वोपलब्धि इत्यादि। सर्वैर्नोपलभ्यत इति चेत् अत्राह-सर्वप्रामाण्य ___ इत्यादि । कुत एतत् ? इत्यत्राह-सर्वज्ञानाम इत्यादि । ।
तदुपाभ (तदुपलम्भाभावान्न) सन्ति सर्वज्ञाः, तत्कथं ते स्वं परं वा सर्वज्ञमुपलव्य (भ)न्त इति चेत् ? अत्राह-[४२०क] सर्वज्ञाभा(ज्ञभा)वसन्देह इत्यादि ।
[सर्वज्ञभावसन्देहेऽनुपलम्भो न सिध्यति ।
ततः स्यात्सर्वहेतूनां तत्रान्योऽन्यसमाश्रयः ॥५॥ 'नास्ति सर्वज्ञः' इत्यत्र यथा अन्योऽन्याश्रयत्वं तथैव वक्तुः सर्वज्ञस्यानुपलब्धौ । १५ एतेन रथ्यापुरुषादन्ये सर्वे पुरुषाः रागादिमन्तो बक्तृत्वादिभ्यस्तद्वदिति साकल्येन
रागादिमत्त्वसाधनं प्रत्युक्तम् । तथा तत्साधने जै मि न्या देरपि साधनान्न वेदः प्रमाणमितरत् अन्यथेति ।]
सर्वज्ञानां यो भावः परेण इष्यते तत्र सन्देहे अनुपलम्भः सर्वानुपलब्धिर्न सिध्यति सर्वज्ञाना (ज्ञानां) स्वपरोलभ्भवान् (म्भसंभवात् ) । पुनरपि तेषां तदनुपलम्भेनाभाव२० साधने तदवस्थो दोषोऽनवस्था चक्रकमिविमन्वते (मिवावर्तते) । अथ मतम्-यः सर्वक्तुः भा
(सर्वज्ञः स आ)त्मानं पर[च] पश्यति' इत्युच्यते; नासौ सर्वज्ञः पुरुषत्वादिभ्यो रथ्यापुरुषवदिति चेत् ; उक्तमत्र-'अन्यथानुपपत्तिरहितत्वात् नैते हेतवः' इति । सर्वज्ञस्य पुरुषस्व(त्व) वक्तृत्वानुपलब्धिः (ब्धेः) प्रकृतव्याप्तिरिति चेत् ; पुनरपि तदेवावर्त्तते इति चक्रकम् ।
__ ननु[न] विपक्षे[5]भावसिद्ध्या पुरुषत्वादयः क्वचित् सर्वज्ञा वा भावं (ज्ञाभावं) साधयन्ति २५ किन्तु यव्यायो (तद्व्याप्त्या); ननु सर्वज्ञाभावसन्देहे तव्याप्तिरपि कथं सिध्यति ? तयैव
तदसन्देह इति चेत् ; अन्योऽन्यसंश्रयः । तथाहि-सिद्धानां (द्धायां) तव्याप्तौ तदभावः सिध्यति तत्सिद्धौ च सा सिध्यति । तदाह-ततोऽनुपलम्भस्याऽसिद्धितः स्यात् तत्र सर्वज्ञाभावसाधने व्याप्ती वा सर्वहेतूनां पुरुषत्वा[दीना]मन्योऽन्यसमाश्रयः।
कारिकां व्याख्यातुमाह-नास्ति सर्वज्ञ इत्यादि । सर्वज्ञाभावे सिद्धे सर्वाभावो(सर्वज्ञा३० भावो) पलम्भनं सिध्यति, तत्सिद्धौ च तदभावः सिध्यति इति अन्योऽन्याश्रयत्वं यथा, तथैव
(१) तादात्म्यादेः । (२)अन्यथानुपपत्तिरहितत्वम् । (३)सर्वज्ञे। (४)विरोधग्राहक । (५)वक्तृत्वापकर्षः । (६) सर्वज्ञाः । (७) अनुपलम्भः स्वस्य सर्वस्यवा? इत्यादि । (6) व्याप्तिः । (९)सर्वज्ञाभावः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004039 |
| Book Title | Siddhi Vinischay Tika Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Anantviryacharya |
| Publisher | Bharatiya Gyanpith |
| Publication Year | 1959 |
| Total Pages | 456 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 11 MB |