Page Text
________________
७।३० सर्वक्षप्रणीतं शास्त्रं प्रमाणम्
५२१ इन्द्रियसंहतेर्वैफल्यं स्यादिति । एतदप्युक्तम्-शब्दाद् व्यक्तिरूपप्रतिपत्तौ ताच्छेवत्संहतेः (तौ न तावदक्षसंहतेः) साफल्यम् , वैफल्यं भवेदिति; तत्राह-प्रतिपादकैरिति । परांत्वमव (परंतत्त्वमव)बोधयद्भिः । एतदुक्तं भवति-सर्वज्ञवचनाच्चेत् जनः तत्त्वमवैति स्वरूपेण; कथं न उक्तदोषद्वयम् ? नो चेत् ; किं सर्वज्ञपरिकल्पनेन ? यतः इदं सुभाषितम्-*"ज्ञानवान् मृग्यते" [प्र०वा० १। ३२] इत्यादि। विकल्पाकारमिति चेत् ; कथं तदप्रतिबद्धजन्मनः ? अथ 'सर्वज्ञ षु विकल्पोऽ- ५ स्ति न युक्तमेतत् ; उक्तोत्तरत्वात् । तथाहि-स्वलक्षणगोचरश्चेत् तेषु विकल्पः ; न पूर्वदोषपरिहारः, परत्रापि तदनिवारणात् ] नापि प्रमाणसंख्याव्यवस्था । अवस्तुसामान्यगोचर]श्चेत् ; अस्तु, तेषु भ्रान्तता । तत्र (तन्न)किञ्चिदेतत् । मानादि (नन्वनादि)सर्वज्ञः सह इति चेत् ; अत्राह-स्याद इत्यादि ।
ननु वेदवेदकवचनानामभावात् कथं क्वचित् कस्यचित् शास्त्र (स्त्र)स्वतः प्रमाण- १० मिति चेत् ; अत्राह-कोऽत्र(न्य)इत्यादि। [४०९ ख] सिद्धौदनेः शिका (शुद्धोदने शिष्यकात् )दिप्रादेः (दि ग्ना गा देः) कोऽन्यो विपश्चित् संस(शंस)त्युच्चारयति, किन्तु स एव । किम् ? इत्याह-वचः। किंभूतम् ? इत्याह-वेद्य च घटादि वेदकं च ज्ञानं वचश्वघटाद्यभिधानम् तानि शुन्यानि निःस्वभाविति (निःस्वभावानि) यस्मिंस्तत्तथोक्तम् । अनेन परस्य स्ववचनविरोधं दर्शयति । तथाहि-किञ्चिदपि चेन्नास्ति ; [कथम्] केने (केन)तत्प्रतिपादकं १५ वचनम् ? अस्ति चेत् ; कथं न किञ्चिदस्ति' इति ? स्वप्नादिवत् स्यादिति चेत् ; कथं त[त्] ? भ्रान्त्या इति चेत् ; उक्त मत्र विभ्रमैकान्ते तदसिद्धरिति । सर्वविकल्पातीततयेति चेत् ; अत्राप्युक्तम् । किंभूतात् ? इत्याह-जडधियः इदन्तया[नेदन्तया]वा तत्त्ववेदन[वि]मुखधियः । आनापि (अनेनापि)स्वसंवेदनाध्यक्षविरोधम् । तथा शून्यता चेत् , स्वसंवेदनाच्च ध्यान (ज्ञाने) सर्वविकल्पातीतता, सा वेनसा (चेतसा)तद्वद्येति । कुत एतत् ? इत्यत्राह-तत्त्व(वं)जीवा- २० [दि]वस्तु, वस्तुबलेनागतं यतः ।
इति र वि भ द्र पादपङ्कज चं (जभ्रम)रा न न्त वीर्य विरचितायां
सि द्धि वि नि श्च य टीकायां शास्त्रसिद्धिः सप्तमः प्रस्तावः ।
(१) 'कश्चित्तदुक्तप्रतिपत्तये...' इत्युत्तरांशः । (२) सर्वज्ञेषु ।(३)प्रमेयद्वैविध्याद्धि प्रमाणद्वित्वसंख्या व्यवस्थाप्यते । (४) स्यादित्यर्थः । (५) 'अस्ति' इति कथ्यते । (६) किञ्चिदस्तीति यदि उच्यते । (७) विभ्रस्याप्यसिद्धः । (८) दर्शयति ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004039 |
| Book Title | Siddhi Vinischay Tika Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Anantviryacharya |
| Publisher | Bharatiya Gyanpith |
| Publication Year | 1959 |
| Total Pages | 456 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 11 MB |