Page Text
________________
[ ७ शास्त्रसिद्धिः
५१६
raat विश्वासः । सम्प्रदायाविच्छेदोऽपि पौरुषेयस्य विप्रतिपत्ति निराकरणोपायः तदर्थदर्शिभिः नः पुनः पुनः उच्छिन्नस्य उच्छिन्नस्य प्रवर्तनात् । ]
स्यात्,
वेदः प्रामाण्यं (प्रमाणम् ) । कुतः ? इत्याह- नित्यत्वादपौरुषेयत्वात् । एव (i) मन्यते - शब्दे [ अ ] प्रामाण्य (ण्यं) रागादिकृत दृष्ट चित्जम्मनि । (कृतं दृष्टम् विट्जन्मनि ) ५ रागादयश्च पुरुषाश्रिताः, ततो वेदात पु[रुषः ] निवर्तमानः स्वाश्रयान् रागादीनादाय निवर्तते । रागादिनिवृत्तौ च तन्निबन्धन (म) प्रामाण्यमपि निवर्तते इत्यौत्सर्गिकं प्रामाण्यमवतिष्ठते । तथाहि--यद्यनि (न्नि) बन्धनं न तत्तदभावे भवति पावकाभावे धूमवत् । रागादिनिबन्धनं च शब्दे[अ]प्रामाण्यम् । ततो वेदे तदभावान्न भवति । तदुक्तम्
1
* " शब्दे दोषोद्भवस्तावद् वक्त्रधीन इति स्थितम् । तदभावः क्वचित् सिद्धो गुणवक्तृत्वतः ॥
वेदे वक्तुरभावानु (तु) दोषाशङ्क च ( शकैव) नास्ति नः ।" [ ४०५क ] [मी० श्लो० चोदना ० श्लो० ६२ ] इति । कुतस्तत्र नित्यत्वमिति चेत् ? अत्राह क [] रस्मरणात् । तथाहि - यदस्मर्यमाणकर्तृकं तन्नित्यं यथा गगनम् तथा वेदः । यदि शब्दः पराभिप्रायद्योतकः । अत्र दूषणम् - [स्वशा१५ स्त्रकर्तुः इत्यादि । स्वशास्त्रस्य त्वामृता (स्वमता) गमस्य प्रवचनादेर्यः कर्त्ता जिनादिः तस्य यः स्मात्ता (स्मर्ता) सोऽपलप्येत न किं परैः अपलप्येतैव जैनादिभिः । इदमत्र तात्पर्यम्वेदवत् प्रधानस्यापि (प्रवचनस्यापि ) तदस्मरणं तेन तत्त्वमस्तु तत्रेव वेदेऽपि हिरण्यगर्भादयः स्मर्यन्ते । तदपलापोऽन्यत्रापि' इति न वेदेतरयोः विशेषः स्यात् । अन्यचिद् (अन्यथा ) वेदेऽपि तव्य (स्मर्तव्य)मिति ।
१०
२०
सिद्धिविनिश्चयटीकायाम्
[कारि]कायाम् अनुक्रांति (अनुक्तां) नित्यत्वस्य असिद्धतां दर्शयन्नाह - शब्दस्य इत्यादि । वाशव्द इवार्थः । अन्यस्य सुवर्णादेरिव शब्दस्य अनेकान्तमन्तरेण अदः तत्र मित्युक्तम्, अपूर्वमन्यस्य (?) परिणामित्वं सिद्धम् कुमारिल स्ये व [इति] दृष्टान्तः ।
ननु परिणामनित्यत्वं न कूटस्थनित्यत्वम् हेतुः, तस्य च उभया (य) सिद्धत्वात् नासिद्धो
(१) व्यभिचारिपुरुषे । ( २ ) रागाद्यभावात् । ( ३ ) दोषाभावः । ( ४ ) 'तद्गुणैरपकृष्टानां शब्दे सङ्क्रान्त्यसम्भवात् ।' इति शेषः । ( ५ ) " तेन वेदे व्यवहरद्भिः अवश्यं स्मरणीयः सम्बन्धस्य कर्ता स्यात् व्यवहारस्य 'च'''तस्मात् कारणादवगच्छामो न कृत्वा सम्बन्धं व्यवहारार्थं केनचिद् वेदाः प्रणीता इति ... तस्मादपौरुषेयः शब्दस्यार्थेन सम्बन्धः । " - शाबर भा० १|१| ५ | बृहती० पृ० १७७ । " यदा चासप्रणीतत्वात् शब्दोऽर्थं प्रतिपादयेत् । न स्वशक्त्या तदाप्तत्वं मितौ न स्मर्यते कथम् ॥ तस्मादवश्यं स्मर्तव्यस्य वेदानां सम्बन्धानां च कर्तुरस्मरणात् योग्यानुपलम्भनादभावेऽवधारिते सिद्धं वेदानां सम्बन्धानां च नित्यत्वमित्याह दृष्ट इति । " - मी० श्लो० सम्बन्धा० इलो० १२३, १३० । न्यायरत्ना० । “ कथं पुनरपौरुषेयत्वं वेदानाम् ? पुरुषस्य कर्तुरस्मरणात् । " - प्रक० पृ० १४० । “कर्तुरस्मरणाच्चा पौरुषेयत्वम् " - भादी० पृ० ३३ । नयवि० पृ० २७९ । " स्मर्तव्यत्वे सत्यस्मरणात् योग्यानुपलब्धिनिरस्तस्य कर्तुरनुमानासंभवात् समाख्याप्रवचमनिमित्तत्वात् अपौरुषेया वेदा इति ।" - शास्त्रदी० पृ० ६९, ६१६ । ( ६ ) अपौरुषेयत्वं नित्यत्वं वा । (७) प्रवचन इव । (८) प्रवचनेऽपि ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004039 |
| Book Title | Siddhi Vinischay Tika Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Anantviryacharya |
| Publisher | Bharatiya Gyanpith |
| Publication Year | 1959 |
| Total Pages | 456 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 11 MB |