Page Text
________________
७२४]
वीतरागत्वनिर्णये न संशयादिः
चित्तं मध्यावस्थायामनु सत्त्वान (नुसन्धान ) कारणमुपलब्धम्, उपलभ्यते तदन्त्यावस्थायामविकल (लम् ) । न वा (चा) विकले कारणे कार्यानुदयः, अत्कार्यप्रसङ्गात् इति; तन्न; यतःकारणात् कार्यसंवित्तिः तथा सति भवेदियम् ।
'नियमो लिङ्ग संख्यायाः क्कवं (क्वायं ) व्रजति ते यया ॥
स्यान्मतम्-नान्त्याद्विग्रहसतृष्णा (ष्ण) चेतसो भाव्यनुसव्य ( सन्धा) नमनुमीयते किन्तु ५ तस्यैव तज्जननसामर्थ्यं स्वभावभूतम् तावन्मात्रनिबन्धनत्वात्तदनुसन्धानस्य, ततः स्वभावहेतुरिति । तदुक्तम् [३९४ख] -
* " हेतुना यः समग्रेण कार्योत्यादोऽनुमीयते । अर्थान्तरानपेक्षत्वात् सः स्वभावोऽनुवर्णितः ।। " [प्र० वा० ३।१०] इति;
तदप्यसारम् ; यतः ततः कार्यानुमाने को दोषः ? व्यभिचारश्चेत्; किं पुनर्योग्यतायामव्यभिचारः ? तथा चेत्; कार्येऽप्यस्तु | योग्यस्यावश्यंभाविकार्यत्वात् । न योग्यताप्य नियम (तापि नियमव) त्यनुमीयते अपि तु संभवः, तथाहि - अन्त्यं शरीरस ( सशरीर ) तृष्णं वित्त (चित्तं) प्रतिबन्धवैकल्याऽसंभवे वि[व] क्षितकार्ये योग्यं तत्त्वात् पूर्ववदिति चेत्; अत्रेदं चिन्त्यतेतच्चेतसोऽनु सत्वाने (अन्त्यचेतसस्तदनुमानम् ) प्रतिबन्धाद्यसंभवि वा ? प्रथमपक्षे कारणात् १५ कार्यानुमानमदूषितं स्यात् ।
द्वितीये परलोकस्य प्रतिपत्तिर्न निश्चिता | प्रेक्षावतस्तथा च स्यात्तदभ्युपगमैः कथम् ॥
अभ्युपाये तथाप्यत्र मानचिन्ता वृथा भवेत् ।
अन्यत्रापि वि (हि) मानस्य सिद्धौ मानं करोतु किम् ॥ संभवानुमितिर्मानं यदि नेति तयात्र किम् । संभवानुमितिर्मानं यदि किन्न विबन्धकम् ॥ सन्दिग्धविषदां (यं) ज्ञानं मानं चेति विरुकम् । स्थाणुर्वा पुरुषो वेति ज्ञानं मानं भवेत्तथा ॥ कदाचित् यतोऽर्थस्य प्रप्तिस्तत्रापि विद्यते । अनिश्चितार्था मतिर्मानमतिसूक्तं च किमुतां (क्तं किमुच्यताम् ) ॥
अथ गत्यन्तराभावा [त् ] संभवानुमितिर्मता । कार्ये तत्रोत्तरं पूर्वमुक्तं न पुनरुच्यते ॥
विविधं ते यथा कार्यं कारणाव्यभिचारि ते ।
"
Jain Education International
५०१
For Personal & Private Use Only
१०
२०
३०
कारणं तद्वदेव स्यात् कार्यकावा (र्यस्याव्य) भिचारि मे ॥ इति । ननु तच्चेतसि न प्रतिबन्धवैकल्यसम्भ[वः, तथापि स्वभावहेतोरेव तत्र गमकत्वे (१) स्वभाव कार्यानुपलब्धिभेदेन त्रित्वनियमः । (२) तज्जननसामर्थ्य मात्र । (३) परलोकस्वीकारः । (४) असङ्गतम् ।
२५
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004039 |
| Book Title | Siddhi Vinischay Tika Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Anantviryacharya |
| Publisher | Bharatiya Gyanpith |
| Publication Year | 1959 |
| Total Pages | 456 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 11 MB |