________________
(અવસ્થિત ) કહેવાય છે. ત્યાં નારકીઓ, ભવનપતિ, વાનમંતર, તિષી, વૈમાનિક દે, અનુગામી અને અપ્રતિપાતિ અવધિજ્ઞાન વાળાઓજ છે.
અવધિજ્ઞાનના ઉપરોક્ત છે ભેદે, મનુષ્યને તે હેય પરંતુ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિને પણ હોય છે. (૧૮+૪૧૮)
संयमविशुद्धिहेतुकं मनोद्रव्यपर्यायमात्रसाक्षात्कारि ज्ञानं मनःपर्यवः । स ऋजुमतिविपुलमतिभेदेन द्विविधः ॥१९॥
મનપર્યવ જ્ઞાનનું લક્ષણ અથ– સંયમની વિશુદ્ધિના હેતુવાળું [ અપ્રમત્તપણાની ઋદ્ધિની પ્રાપ્તિ, ક્ષમા વગેરે વાળ મુનિને જ ઉપજતું હોવાથી કહ્યું છે કે સંયમ વિશુદ્ધિજન્ય ] મનદ્રવ્યના પર્યાયમાત્રને સાક્ષાત કરનારૂં | મનરૂપે પરિણત થયેલા દ્રવ્યોના પર્યાયોને પરિચ્છેદ કરનારૂં ] વિકલ પારમાર્થિક પ્રત્યક્ષરૂપ જ્ઞાન “મના પર્યવ” કહેવાય છે. તે મનઃ પર્યવજ્ઞાન, ઋજુમતિ અને વિપુલમતિ ભેદથી બે પ્રકારનું છે.
(૧) મનરૂપે પરિણત થયેલા દ્રવ્યોને ડાક પર્યા સહિત સાક્ષાત્કાર કરાવનારે બેધ તે “ઋજુમતિ મનપવ જ્ઞાન” કહેવાય છે. જેમ કે, કેઈ મનુષ્ય ઘટને વિચાર કરતે હેય તે ઋજુમતિ એટલું કહી શકે કે તે ઘટને વિચાર કરે છે.
(૨) મનરૂપે પરિણત થયેલા દ્રવ્યને ઘણું પર્યાની સાથે વિશિષ્ટાકારે સાક્ષાત્કાર કરાવનારે બેધ તે * વિપુલ
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
