Page Text
________________
योगवार्तिकम् ।
चाहुरसदेषैकमपचासीदित्यत्यन्ताच्छेदमाशङ्कय कथमससः सज्जायेत सत्त्वे ब सेभ्येदमयचासीदिति श्रुत्या सत्प्रतिषेधादित्यर्थः । विनाशित्वे सत्यनादिभावत्वानुपपतेरिति । यद्यपि सस्वेबेति श्रतः सच्छष्टार्थः परमात्मैव सहसम्युत्तरवाक्यात् । तथापि सदेकीभावेनेदमासीदितिवचनादस्य प्रपञ्चस्यापि प्रलये सत्त्वं सिद्धमेव । एवं तद्वेदं तव्याकृतमासीत्तमसे. वेदमासीत् ग्रासीदिदं तमोभूतमप्रज्ञातमलक्षणम् इत्यादिश्रुतिस्मृतयोप्य त्वम्ले च्छेदनिषेधिका उदाहार्याः । युक्तिश्वासदुत्पादे शशशृङ्गा व्युत्पत्तिप्र सङ्गन्धमातायनुपपत्त्यादिरूपा याह्या । ननु अपेतमपि चेदस्ति कथं नापलभ्यते तत्राह । संसर्गाच्चेति । अस्य विकारजातस्य स्वस्वकारणेषु प्रकृत्यादिषु संसर्गादविभागाख्यात् कार्यस्य साक्ष्यमव्यक्तता तस्माच्चास्यामुपलब्धिः सूक्ष्मताया लौकिक साक्षात्कारप्रतिबन्धकत्वादित्यर्थः । सदेवं कार्यकारणाभेदेन प्रन्यादीनां सर्वेषां परिणामिनां प्रकारभेदेन नित्यानि - त्याभयरूपत्वत्र्यवस्थापनात्तेषां सदसद्रपत्यं सिद्धान्तितम् । सदसत्ख्यातिबोधाबाधाभ्यामिति सांख्यसूत्रानुसारात् । इदमेव च जडानां व्यावहारिकं सस्वं पुराणादा गीयते । यच्च निःसत्तासत्तं प्रधानमिति भाष्यकारैः प्रागुक्तं तत् पारमार्थिकसत्त्वासत्त्वाभिप्रायेणैवेत्यस्माभिस्तत्रैव व्याख्यातम् । एतेनात्मैव सव्रन्यत्सर्वदिति श्रुतिस्मृतिवादा अप्यविस्वा एकान्तनित्यस्वस्यैष पारमार्थिकससात्वात्तच्च कूटस्यनित्यस्यैवास्ति सत्ता संपर्कराहित्यात् न तु व्यवहारसत्ता प्रकृत्यादीनामिति । इत्थमेव च
१९६
नासवूपा न सद्रूपा माया नैवाभयात्मिका । सदसझामनिर्वच्या मिथ्याभूता सनातनी ॥
इत्यादिवाक्यान्यपि संगच्छन्ते न पुनराधुनिकवेदान्सिबुवाणामनीयतावादपि, तेहिं मायाख्यजगत्कारणस्यापि विनाशोऽत्यन्ततुच्छत्वमेव वा परमार्थत इष्यते तन्मते च सनातनत्यवचनविरोध' इति दिक् । धर्मपरिणामं परीक्ष्य लक्षणपरिणामः परीक्ष्यते । लक्षणपरिणाम इति । अध्य
* किंबहुना 'सत्याच्यावर स्य' 'असह्मपदेशादिति चेन्न धर्मान्तरेणा वाक्यशेषाद' सिदान्तसूत्रद्वयोरेव विकारसदयस्वयेोर्विरोध, इति पुस्तकान्तरे ऽधिकम् ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004031 |
| Book Title | Yogvarttikam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vigyanbhikshu, Ramkrushna Shastri, Keshav Shastri |
| Publisher | Vigyanbhikshu Ramkrushna Shastri Keshav Shastri |
| Publication Year | |
| Total Pages | 330 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 6 MB |