________________
योगवार्तिकम् । दोक्तप्रणिधानव्यावृत्त्यर्थ द्वितीयपादायसूत्रवाण्यार्थमेव प्रणिधानशब्दार्थ स्मारयति । तस्मिन्परमगुरौ सर्वकार्पमिति । एत्तच्च तत्रैव व्याख्यातम् । नन्वेवं तदर्थभावनरूपमेव प्रणिधानमर्थी भवतु । न। बहिरङ्गतायाः वयमा. मात्वात्। ईश्वरभानं हि ध्यानरूपतया योमस्यान्ताङ्मेक । तयमन्तरङ्ग मिति बस्यमाणसूत्रात सर्वकार्पणमेव मुख्यतो ध्येयं न त्वीखरतत्त्वम् । 'कुर्यात् कर्म संन्यासचिन्तन' मिति योगियाजवल्लयवाक्यात ।
नाहं कती सर्वमेतन्मनसा कुरुते तथा। एतद् ब्रह्मार्पणं प्रोक्तमूर्षिभिस्तत्त्वदर्शिभिः ॥
दति कौमाच्च । ईश्वरस्तु सामान्यतस्तद्विशेषणतामानेण कर्तृ त्वारोपेण च ध्येय इत्यतो युक्ता तस्य योगहिरङ्गति । तदेवं सूत्रगणका यमनियमा विष्णुपुराणादिपि दर्शिताः ।
ब्रह्मचर्यमहिंसां च सत्यास्तेयपरियहान् । सेवेत योगी निष्कामो योग्यतां मनसो नयन् ।। स्वाध्यायशाचसंतोषतपांसि नियतात्मवान् । कुर्वीत ब्रह्माण तथा परस्मिन्प्रवणं मनः ॥
इत्यादिभिः । एतेषु दशसु मध्ये ईश्वरप्रणिधानस्य मुख्यतो योगाइत्वमिति प्रतिपादनाय निर्विघ्परमात्मयोगहेतुत्वं तस्याह श्लोकेन । शय्यासनेति । ईश्वरप्रणिधानी तदनुग्रहात्सदैव योगयुक्तः स्यादिति श्लोकार्थः। स्वस्यः परमात्मनिष्ठः परमात्मार्पितकर्मणां मुख्यतस्तद्योगस्यैव कल्पनौचित्यात वितर्कजालो यो क्त्यमाणः वयमाणप्रतिपतभावमां विनापि प. रितीणो यस्य स तथा । संसारबीजानां संस्कारादीनां यमनुविनमुपलभ मानः तथामृतभोगभोगी त्यागीचन्मक्तिसुखानुभक्तेित्येवंभत्तो नित्ययुक्तः स्यादित्यर्थः। न केवलमीश्वरोपितक्रमण ऐश्वरयोग एव भवति अपि त्वीश्वरसाक्षात्कारद्वारा पूर्णत्यादिना तत्त्वसाक्षात्कारोपीत्युक्तमेव स्मारयति । यत्रेदमुक्तमिति । यत्रेश्वरयोगे । ननु यमनियमयोर्मध्ये यजदानायवचनायूनतेति चेत्, न। ___* ब्रमणेति पा० २।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
