Page Text
________________
सूत्रं २० ]
स्वोपज्ञभाग्य - टीकालङ्कृतम्
३४५
सङ्ग्रहीतकर्मणामुपक्रमाभावाज्जीवितसंवर्तनाभाव इत्यर्थः । विषशस्त्राभिमन्त्रप्रहरणादयो मरणस्य - जीवितोच्छेदलक्षणस्योपकारकाः पूर्वोपात्तायुपश्चापवर्तनकारिणः, कर्म हि पौगलिकमिष्टं भेत्तुं बहिः पौद्गलं (पुद्गलै: १) शक्यम् । आह -
" सोपक्रममायुकं, वेदनयाऽऽर्तस्य मूर्च्छतो जन्तोः । बन्धप्रायोग्याभ्यां, विगच्छति नेहरौक्ष्याभ्याम् ॥ १ ॥ - आर्या निरुपक्रमं तु न तथा-ssयुष्कं दृढसंहितं यदिष्टं तत् । नवग्न्याद्यैरनुप-क्रम्यं कंकटुकमपरान्नम् ॥ २ ॥ आयुष्कस्यावयवा, बन्धनमुक्ता जटन्ति ते तस्मात् । आर्द्राद् वस्त्राद् यद्वत्, प्रशोष्यमाणाज्जलावयवाः ॥ ३॥ प्राणाहारनिरोधा - ध्यवसाननिमित्त वेदनाघाताः । स्पर्शाचायुर्भेदे, सप्तैते हेतवः प्रोक्ताः ॥ ४ ॥ "
भा०-अत्राह - उपपन्नं तावदेतत् सोपक्रमाणामपवर्तनीयायुषाम् । अथानवयुषां कथमिति । अत्रोच्यते
टी० – अत्राहेत्यादिना ग्रन्थेनाशङ्कते सोपक्रमायुषामनशनरोगादिबाधाभिरुपक्षीणायुषामपवर्तनीयायुषां च भृगुपतनोद्बन्धनादिभिरपवर्तमानायुषामुपकुर्वन्तु नाम पुद्गलाः, ये पुनरनपवर्तनीयायुषो भवन्त्यौपपातिकच रमदेहोत्तमपुरुषास ख्येयवर्षायुषस्तेषां कथं जीवितमरोपग्रह इत्याक्षि अन्रोच्यत इत्याह
भा०- तेषामपि जीवितमरणोपग्रहः पुद्गलानामुपकारः । कथमिति चेत्, तदुच्यते ॥
टी० - तेषामपीत्यादि । तेषामप्यनपवर्तनीयायुषां जीवितोपग्रहो मरणोपग्रहश्च पुद्गलआलायत्त एव, पुद्गलकृत एवोपकार इतियावत्, कथमिति चेत्, आशङ्कते, केन प्रकारे - णानपवर्त्यायुषामुपकुर्वन्ति पुद्गलाः, एवं मन्यते न तेषामायुर्वर्धयितुं शक्यम्, न व्हासयितुम्, अतः कमुपकारं पुद्गलाः कुर्युरिति तदुच्यते इत्याह
भा० – कर्मणः स्थितिक्षयाभ्याम् । कर्म हि पौद्रलमिति । आहारश्च त्रिविधः सर्वेषामेवोपकुरुते । किं कारणम् ? । शरीरस्थित्युपचयबलवृद्धिप्रीत्यर्थं स्याहार इति ॥ २० ॥
१ अपवर्तनीयायुषां निरुपक्रमत्वाभावात् सोपक्रमेत्यादि । २ आयुषः परानुपग्राह्यत्वात् स्वभावतस्तेषां मरणं, म जातु तेषां पुद्गलोपग्रहो नामेति शङ्कते । ३ शीघ्रमायुःक्षयप्रतिपादनाय भेद इत्याशयः । ४ कर्मशब्देनायुः • कर्मैव प्राचं, प्रकरणात् जीवितमरणयोः, अनपवर्तनीयायुषामपि नायुरन्तरेण जीवितं तत्क्षयमन्तरा च मरणमिति युक्तमुक्तं तेषामपीत्यादि ।
४४
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004022 |
| Book Title | Tattvarthadhigam Sutram Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Thakurprasad Sharma |
| Publisher | Shripalnagar Jain S M Derasar Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 518 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 14 MB |