SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 38
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ पाक्षिकाचार कोऽसौ देवः? किं च तत्स्वरूपम् ? तत्सम्बन्धे पाक्षिकस्य मे कीदृग्भावो भवतीति पृष्टः सन्नाचार्य प्राह। देव कौन है? उसका क्या स्वरूप है? मुझ पाक्षिक को इस विषय में कैसा भाव रखना चाहिए? इस प्रश्न पर अचार्य उत्तर देते हैं- (इन्द्रवज्रा ) श्रीवीतराग्येव हितोपदेशी सर्वज्ञदेवोऽपि स एव योग्यः । निर्दोषयोगादिति सर्ववन्द्यः स्यान्निश्चयो यस्य स पाक्षिकोऽस्ति । । ६ । । ७ श्रीवीतरागीत्यादि - यस्मिन् प्राणिनि निर्दोषत्वं वर्तते स एव देवः । समासतो रागद्वैषौ एव दोषौ सर्वदोषाधायकत्वात्तयोरेव प्रमुखत्वम् । व्यासतस्तु जन्म-मरण - जरा - पिपासा - क्षुधा - खेद-मद-मोहभय-चिन्ता-रोग-शोक-राग- वैर-विस्मय-अर्ति-स्वेद - निद्राः इत्यष्टादश दोषाः । एतैरेव जन्तवः संसारे परिपीडयन्ते। एभ्य एव मुक्तिः प्राणिनामभीष्टा । सैव च परमं सुखमिति। संसारज्वरोत्पन्नसंतापनिदानं परिज्ञाय यैनैते दोषाः समुन्मूलिताः स वीतरागीति । वीतरागिण एव सर्वज्ञत्वमाप्नुवन्ति, ज्ञानस्वरूपत्वादात्मनः। दोषभावे न कोऽपि बाधको यः किल आत्मानं स्वरूपसंप्राप्तिमार्गे रुन्ध्यात्। इत्यनेन प्रकारेण वीतरागत्वं सर्वज्ञत्वञ्च प्राप्नुवन् पुरुष एव प्राणिनां हितकारकं मार्गम् उपदेष्टुं क्षमते, यतः स्वार्थवासनारहितानामेव परिपूर्णज्ञानिनां हितोपदेशकत्वं संभवति । अथवा प्राप्तपरिपूर्णस्वार्थानामेव निश्चयतः परोपकारकरणवृत्तिः सम्भवति । न खलु वीतरागत्वसर्वज्ञत्वयो र्हितोपदेशित्वेनैव व्याप्तिः सर्वत्र, किन्तु यः किल यथार्थतया हितमुपदिशति तेन सर्वज्ञेन वीतरागेण च भवितव्यमेव, अन्यथा तस्य हितोपदेशित्वं न स्यात् । वीतरागत्वं सर्वज्ञत्वञ्चापन्नाः मूककेवलिनः निरुद्धयोगा अयोगकेवलिनः सिद्धपरमेष्ठिनश्च सन्ति ये' नोपदिशन्ति, अतः परिपूर्णपदार्थग्राही वैरस्नेहादिदोषविनिर्मुक्तः एव जीवानां हितमार्गप्रदर्शने प्रभवति तथा स एव निर्दोषत्वात् सर्वैरेव जनैर्वन्दनीयश्च स्यात् । एतदेव लक्षणं देवत्वस्य। इति गुणत्रयविशिष्ट एव देवः इति यस्य हृदि निश्चयो वर्तते स किल पाक्षिकः समस्ति।।६।। राग-द्वेषादि १ ८ दोषरहित वीतरागी तथा परिपूर्ण केवलज्ञान को प्राप्त करनेवाला व्यक्ति ही हित का उपदेश देने के योग्य है। इस तरह वीतरागी, सर्वज्ञ और हितोपदेशी इन गुणों सहित होना ही देव का सच्चा लक्षण है। जिसमें ये गुण नहीं वह देव कहलाने योग्य नहीं। सच्चा देव निर्दोष होने के कारण ही जगत्पूज्य होता है, ऐसा जिस गृहस्थ को निश्चय है वह पाक्षिक है। भावार्थ - प्रत्येक मनुष्य किसी न किसी आदर्श को सामने रखकर ही अभीष्ट कार्य की सिद्धि के लिए प्रयत्नशील होता है, बिना ऐसा किए उसे इष्ट सिद्धि के लिए मार्ग ही नहीं मिलता। संसार परिभ्रमण के दुःख से दुःखी प्राणी जब धर्म के मार्ग में आता Jain Education International For Personal & Private Use Only www.jainelibrary.org
SR No.004002
Book TitleShravak Dharm Pradip
Original Sutra AuthorN/A
AuthorJaganmohanlal Shastri
PublisherGaneshprasad Varni Digambar Jain Sansthan
Publication Year1997
Total Pages352
LanguageHindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size6 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy