SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 293
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ २६२ श्रावकधर्मप्रदीप पत्रादौ अप्रासुकजलादिसंयुक्ते भाजने अपक्वे मृद्भाजने वा आहारादिदेयद्रव्यस्य निक्षेपे सति तद् द्रव्यं नदानयोग्यम् । (२) तद्वत् सचित्तेन पत्रादिना अपक्वेनजलादिना संयुक्तेन भाजनेनपूर्वोक्तमृद्भाजनेन वा पिधाने न तद् द्रव्यं दानयोग्यं स्वीकृतम् । तथापि तद्रव्यस्य दाने स्यादुपयोगः तदा तौ स्यातामतिचारौ दानव्रतस्य। सचित्तद्रव्यं न स्वीक्रियते साधुजनैस्तथापि यदि तत्र प्रमादेन श्रावकैरेवं विधीयते तथा दातुर्विवेकाभावात्तौतस्य स्यातामतिथिसंविभागस्यातिचारौं।अत्रापि सचित्तपदमुपलक्षणम्। सचित्तवत् अन्यानादेयपदार्थसंयुक्ते भाजने निक्षेपस्तथैव तेन भाजनेन पिधानञ्च स्यादतिचारः। दात्रा श्रावकेण खलु सविवेकेन भवितव्यम् । विवेकाभावेनैव स्यादतिचाराणां सम्भावना। (३) परव्यपदेशः यद्रव्यं स्वस्य नास्ति तदपि साधवे यदि ददाति तदा तत्परव्यपदेशनामातिचारः। अथवा स्वकीयमपि द्रव्यं न स्वयं ददाति परान् दानकरणे व्यपदेशयति स्वयं तु कार्यान्तराणि करोति तदापि स्यात्परव्यपदेशः। स्वस्यैव द्रव्यस्य दानस्याधिकारः न तु परस्वामिकस्य द्रव्यस्य तथापि प्रमादतः विवेकरहितभक्तितो वा तद्दाने स्यादतिचारः। (४) अन्यदातुः मात्सर्येण दानकरणमपि स्यादतिचारः। स्वेच्छयासहजौदार्यपरिणामेनैव दानं कर्त्तव्यम् । परासूययापरहीनताप्रदर्शनेनस्वोच्चताप्रकाशनाभिप्रायेण वादानं न स्याच्छ्रेष्ठम् । तस्मात् यदि कश्चिदेवं करोति तर्हि स्यादतिचारः। (५) समागताय पात्राय समये दानं देयम् । तत्रापि कार्यान्तरवृत्तितया भोजनादिद्रव्यनिष्पत्तौ तन्निष्पत्तिकालपर्यन्तं वा समयं व्यतीत्य दानकरणकालातिक्रमनामातिचारःस्यात्। परव्यपदेशकालातिक्रमस्थाने केनचिद्ग्रंथान्तरे अनादरेण दानं दानस्य विस्मरणं तद्विधेर्विस्मरणं इति द्वावतिचारावुक्तौ। सर्वेऽप्येतेऽतिचाराः दानव्रतस्य। सविवेकेन श्रावकेण खलु दानं देयम् । सप्तगुणसमाहितेषु श्रावकेषु न स्यादतिचाराणां संभावना। तथापि कदाचित्स्यात्प्रमादतस्तर्हि ते दुःखदाः भवन्ति ततो भव्यैस्सदा ते त्याज्याः।२०१। इस अतिथिसंविभाग व्रत में पाँच प्रकार के अतिचारों की संभावना ग्रंथों में बताई गई है। उनकी ओर ही यहाँ आचार्य का संकेत है कि वे अतिचार अविवेकपूर्ण होने से व्रत के दूषक हैं, अतः उनका फल दुःख ही है। यह समझकर उक्त अतिचार या उन जैसे अन्य भी अतिचार भव्य पुरुषों को नहीं लगाने चाहिए जिससे व्रत निर्मल हो और उसके परमोत्तम फल को प्राप्त कर वे सुखी बन सकें। अतिचारों का स्पष्टीकरण इस प्रकार है जिन कार्यों के करने से मूलतः व्रत नष्ट न होते हुए भी अंशतः खण्डित होते हों अथवा जिनसे व्रतों में दोषोत्पादन हो ऐसे कार्य प्रमाद से हो जायँ तो वे अतिचार नाम पाते है। यहाँ अतिथिसंविभागवत के अतिचार निम्न भाँति कहे गए हैं(१) सचित्तनिक्षेप, (२) सचित्तपिधान। अर्थात् सचित्त द्रव्य कमलपत्र या कच्ची मिट्टी के वर्तन आदि में भोजन योग्य द्रव्य को रखकर दान देना अथवा उससे ढक कर रखे हुए आहारादि द्रव्य को दान में देना उक्त दोनों अतिचार हैं। Jain Education International For Personal & Private Use Only www.jainelibrary.org
SR No.004002
Book TitleShravak Dharm Pradip
Original Sutra AuthorN/A
AuthorJaganmohanlal Shastri
PublisherGaneshprasad Varni Digambar Jain Sansthan
Publication Year1997
Total Pages352
LanguageHindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size6 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy