________________
पुरिस अपुमे य इय पुरिसणपुंसे या एकेके होति पेदतिगं ॥ ८ ॥ सो पुण णपुंसगो तू सोलसहा होति तू मुणेयो। पंडग कीवे वातिय कुंभी ईसालु सउणी य ॥ ९ ॥ तकम्मसेवि पक्खियमपक्खिए तह सुगंधि आसित्ते। विद्धित चिप्पिय मंतोसहीहिं वा उवहए जे य ॥ ३०० ॥ इसिसत्त देवसत्ते एतेसि परूवणा इमा होति । तहियं पंडो तिविहो लक्खण दूसी च उवधाओं ॥१॥ पंडगलक्खण जस्सा जायाअवलोयणेण तु गहा (गइ)। सो लक्खणतो पंडो दूसीपंडो इमो होति ॥ २॥ दूसियवेदो दूसी दोसु य वेदेसु सज्जते दूसी। दो सेवइ वा वेदे दोसु च दूसिजदी दूसी ॥ ३ ॥ दूसेति सेसए वा सो दुह आसित्तों तद् य तूसित्तो। सावचो आसित्तो अणवचो होति ऊसित्तो ॥ ४ ॥ उवघाओविय दुविहो वेदे य तब होति उपकरणे । वेदोबघा पंडो इणमो तहियं मुणेयो ॥५॥ पुष्टिं दुश्चिण्णाणं कम्माणं असुहफलविवागाणं उदया हम्मति वेदो जीवाणं पावकम्माणं ॥ ६ ॥ जह हेमकुमारो तू इंदमहे बालियाणिमित्तेनं । मुच्छिय गिद्ध अतिसेवणेण वेदोवघात मतो ॥ ३३ ॥ ७॥ एयस्स विभास इमा जह एगो रायपुत्त वण्णेणं । तबियवरहेमसरितो तो से णामं कर्त हेमो ॥८॥ सो अन्नदा कदाई इंदमहे इंदठाणपत्ताओ । नगरस्स बालियाओ पुप्फादीहत्य दट्ट्णं ॥ ९ ॥ पुच्छति सेवगपुरिसे किं एया आगता उ इहइंति ? ते बिंती सोहम्गं मग्गंतेता वरत्थीओ ॥ ३१०॥ तो बेई एयासिं इंद्रेण वरो हु दिष्ण अहमेव । घेत्तृणं ता तेणं छूढा अंतेउरे सब्वा ॥ १ ॥ तो णागरगा रण्णो उवट्ठिता मोयवेह एताउ । तो बेति मज्झ पुत्तो कि जामाता ण रुच्चे मे ? ॥ २ ॥ तो तासु अतिपसत्तस्स तस्स णिग्गलियसव्वचीयस्स वेदोवघातो जातो सागारीयं ण उट्ठेति ॥ ३ ॥ तो ताहिं रूसियाहिं सो अदागेहिं घातितो ताहे । वेदोवघातपंडो एसोऽभिहितो समासेणं ॥ ४ ॥ उबहुत उबगरणम्मी सेजातरभूणियाणिमित्तेणं । तो कविलगस्स वेदो वतिओ जातो दुरहियासो ॥ ३४ ॥५॥ उवयउवगरणम्मी एवं होज्जा णपुंसवेदो उ। दोसा स बेदुदिण्णं धारेतुं न चयइ णायमिणं ॥ ६ ॥ जह पढमपाउसम्मी गोणो धातो तु हरियगतणस्स । अणुमजति कोडिचं वावण्णं दुब्भिगंधीयं ॥ ७ ॥ एवं तु केइ पुरिसा भोत्तूणं भोयणं पतिविसि । ताव ण भवति तुट्टा जाव ण पडिसेविओ वेदो ॥ ८ ॥ लक्खणदूसियडवधायपंडगं तिविहमेव जो दिक्स्खे। पच्छित्त तिसुवि मूलं दोसा तहियं इमे होंति ॥ ९ ॥ तरुणादीहिं सह गजो चरित्तसंभेदिणी करे विकहा। इत्यिकहाउ कहित्ता तासि अवण्णं पगाइ ॥ ३२० ॥ समलं आविलगंधिं खेदो य ण ताणि आसए होंति । सागारियं णिरिक्खइ मलिनु हत्थेहिं जिग्धइ • ॥ १ ॥ पुच्छति सोऽवि यऽपुच्वो णपुंसगो णविति अतिसुहं एवं आसय पोसे य तहा दुहावि सेवी अहं चेव ॥ २ ॥ एवं पुच्छिन्तु तओ अहवावि अपुच्छिऊण सह सेवे गेण्हेजा ही समणं तेण कहेयव्व तो गुरुणं ॥ ३ ॥ छंदिय कहिय गुरूणं जो ण कहेति कहिएवि य उवेहि परपक्व सपक्वे वा जं काहिति सो तमावज्जे ॥ ४ ॥ सो समणसुविहिएहिं पवियार कत्थती अलभमाणो। तो सेवितुं पवत्तो गिहिणो तह अण्णतित्थी य ॥५॥ अजसो य अकित्ती य तमूलागं तहिं पवयणस्स । तेसिंपि होति संका सव्वे एतारिता मण्णे ॥ ६ ॥ एरिससेबी एतारिसावि एतारिसो चरति सहो । सो एसो गवि अण्णो असंखड घोडमादीहिं ॥ ७ ॥ जम्हा एते दोसा तम्हा गवि दिक्खणिजो पंडो हु । एसो पंडोऽभिहिओ एत्तो किलिवं पक्खामि ॥ ८ ॥ किलिवस्स गोण्णणामं तदभिप्पाओ कलिजए जस्स सागरियं से गलती किलिवोत्ती भण्णती तम्हा ॥ ९ ॥ सो हू णिरुम्भमाणो कम्मुदएणं तु जायए तइओ तम्मिवि सो चेव गमो पच्छित्तं चैव जह पंडो ॥ ३३० ॥ उदएण बातियस्सा सविगारं जा ण होति संपत्ती । तचण्णियअसंबुडित दितो तत्थिमो होति ॥ ३५॥ १ ॥ णावारूढो तच्चण्णितो तु दं असंवुडमगारिं। ओवतिओ पुरिसेहि शडित्ति धारिजमाणोऽवि ॥ २ ॥ एसो तु वातिगो हू अलभतो सेवितुं अणायारं कालंतरेण सोऽवि हु णपुंसगनेण परिणमति ॥ ३ ॥ दुविहो य होति कुंभी जातीकुंभी य वेदकुंभी य जातीकुंभी वायण्हिओ हु सो भइऍ दिक्खाए ॥ ४ ॥ होइ पुण वेदकुंभी असेवओ सुज्झते सि सागरियं । सोऽविय णिरुवन्थी णपुंसगनाएं परिणमति ॥ ५ ॥ वेदुक्कडता ईसालुगो हु सेविजमाण ददूणं ण चएती धारेतुं भिमाणो भवे ततितो ॥ ६ ॥ सउणी उकडवेओ चडओ अभिक्ख सेवए जो तु। सोऽविय णिरुद्धबन्धी पुंसत्ताएँ परिणमति ॥ ७ ॥ तकम्मसेवि जो खलु सेविय तं चैव लिहति साणव्य । सोऽविय अपडियरंतो णपुंसगत्ताएं परिणमति ॥ ८ ॥ एगे पक्वे उदओ एगे पक्खम्मि जस्स अप्पो तु। सो पक्खपक्खिओ हू सोवि णिरुद्धो भवे अपुमं ॥ ९ ॥ सागारियस्स गंधं जिंघति सोगंधिओ भवे स खलु । कालंतरेण सोऽवी अलभतो परिणमे अपमं ॥ ३४० ॥ विग्गह अणुष्पवेसिय अच्छति सागारियंसि आसत्तो ण य से भावोक्समो अलभंतो सोवि अपुम भवे ॥ १ ॥ गालिय दो भाऊगा जस्स हु सो वद्धिओ मुणेयब्बो चिप्पिय बालस्सेव तु चिप्पिन् विराहितो जस्स ॥ २ ॥ तेणुवहतवेदो अहवावी ओसहीहिं जस्स भवे। इसिसत्तदेवसत्ता इसिणा देवेण वा सत्ता ॥ ३ ॥ वद्धियमादि उबरिमा उच्च णपुंसा हवंति भवणिजा । जदि पडिसेवि ण दिक्खे अह गवि पडिसेवि तो दिक्खे ॥ ४ ॥ आदिलेसु दसस्तुवि पब्वाविंतो हु पावए मुलं जो पुण पव्वावेहा वदतेवं तस्स चउगुरुगा ||५|| जे पुण छन्तुवरिमगा पथ्यावितस्स चउगुरु तेसु । वदमाणेऽविय गुरुगा किं वदतेसो इमं सुणसु ॥ ६ ॥ श्रीपुरिसा जह उदयं धरिति झाणोववासणियमेहिं । एवमपुमंपि उदयं घरेज जदि को तहि दोसी ? ॥ ७ ॥ १०७० पञ्चकल्पभाष्यं -
मुनि दीपरत्नसागर