Page Text
________________
८.११
सू० ११५] विज्ञानाद्वैतवादः
किञ्च, अस्मादभेदैः-एकत्वं साध्येत, मेदाभावो वा? तत्राद्यविकल्पोऽसङ्गतः, भावाऽभावयोस्तादात्म्यतदुत्पत्तिलक्षणसम्बन्धाभावतो गम्यगमकभावायोगात् । प्रसिद्ध हि धूमपावकयोः कार्यकारणभावे-शिंशपात्ववृक्षत्वयोश्च तादात्म्ये प्रतिबन्धे गम्यगमकभावो दृष्टः। द्वितीयविकल्पेपि-अभावस्वभावत्वात्साध्यसाध-५ नयोः सम्बन्धाऽभावः, तादात्म्यतदुत्पत्त्योरर्थवभावप्रतिनियमात् । अनिष्टसिद्धिश्च; सिद्धपि भेदप्रतिषेधे विज्ञप्तिमात्रस्येष्टस्यातोऽप्रसिद्धः, मेदप्रतिषेधमात्रेऽस्य चरितार्थत्वात् । ततस्तत्सिद्धौ वा ग्राह्यग्राहकभावादिप्रसङ्गो बहिरर्थसिद्धरपि प्रसाधैंकोऽनुषज्यते ।
अथैकोपलम्भः सहोपलम्भः। ननु किमेकत्वेनोपलम्भ एको-१० पलम्भः स्यात् , एकैनैव वोपलम्भः, एकलोलीभावेन चोपलम्भः, एकस्यैवोपलम्भो वा? प्रथमपक्षे-साध्यसमो हेतुर्यथाऽनित्यः शब्दोऽनित्यत्वादिति । बहिरन्तर्मुखाकारतया चै नीलतद्धियोर्भदस्य सुप्रतीतत्वात् कथं तयोरेकत्वेनोपलम्भः सिद्धयेत् ? एकनै
१ हेतोः। २ साध्यविचारः। ३ अर्थसंविदोः। ४ प्रसज्यः। ५ साध्य । ६ अभावो हेतुः। ७ एकत्व। ८ साध्यसाधन । ९ सम्बन्धे। १० शशविषाणाश्वविषाणयोरिव । ११ तुच्छाभावसिद्धिः। १२ अस्माद्धेतोः। १३ अभावे । १४ क्रमेणोपलम्भाभावमात्रात् इत्यस्मात्साधनात् । १५ किञ्च । १६ व्याप्यव्यापक । १७ यथा ग्राह्यं ग्राहकमिति द्वैतं तथा बाह्योऽर्थः विज्ञानमिति द्वैतसिद्धिरपि स्यादित्यर्थः । १८ अर्थसंविदोस्तादात्म्यात् । १९ नीलतद्वतोः सर्वथा तादात्म्यात् । २० शानेन । २१ कथञ्चित्तादात्म्य । २२ किञ्च । २३ स्वरूपासिद्धो हेतुः। २४ ज्ञानेन।।
1 "किञ्च, क्रमेणोपलम्भाभावमात्रादभेद एकत्वं साध्यते, भेदाभावो वा ?"
स्या० रत्ना० पृ० १५८ । 2 "अथैकोपलम्भः सहोपलम्भः, ननु किमेकत्वेनैवोपलम्भः एकोपलम्भः, एकेनैक वा, एकस्यैव वा, एकलोलीमावेनैव वा ?" स्या० रत्ना० पृ० १५८ ।
3 "तदेकोपळम्भनियमोऽप्यसिद्धः साध्यसाधनयोरविशेषात् ।" अष्टश०, अष्टसह० पृ० २४३ । "नचैकस्यैवोपलम्भनियमो हेतुः, अशब्दार्थत्वात्, साध्याविशिष्टत्वाच्च । तथाऽनेकरूपाधवयवस्य हि तस्यार्थस्योपलम्मे स्वरूपाऽसिद्धोऽपीति ।" व्योमवती पृ० ५२७ । स्या० रत्ना० पृ० १५८ ।
4 "नापि नीलतदुपलम्भयोरेकेनैवोपलम्भः; तथाहि-नीलोपलम्भेऽपि तदुपलम्भानामन्यसन्तानगतानामुपलम्भात् ।" तत्वसं० ५० ५० ५६७ । “अथैकेनैवोपल. भ्यमानत्वं साधनम् । न; अन्यवेदनाऽभावस्याप्रसिद्धेः । अर्थस्तु तत्समानक्षणैरन्यैरप्युपलभ्यते इत्येकेनैवोपलभ्यमानत्वमसिद्धम् ।" व्योमव० ५० ५२७ ।
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003838 |
| Book Title | Pramey Kamal Marttand |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mahendrakumar Shastri |
| Publisher | Satya Bhamabai Pandurang |
| Publication Year | 1941 |
| Total Pages | 920 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 17 MB |