________________
४५
द्वितीये सूत्रकृतांगे प्रथम श्रुतस्कंधे द्वादशमध्ययनं.
कुर्वाणाः सन्मिश्री नाव मस्तित्वनास्तित्वाच्युपगमं ते नास्तिकादयः कुर्वति । वाशब्दात्प्रति धे वाच्येऽस्तित्वमेव कथयति । तथाहि । नास्तिकास्तावत्स्व शिष्येच्योजीवाद्यनावप्रति पादकं शास्त्रं वदंतानांतरीयकतयाऽत्मानं कर्तारं करणं च शास्त्रं कर्मतापन्नांश्च शिष्यान वश्य मंगीकुर्युः । सर्वशून्यत्वे त्वस्य त्रितयस्यानावान्मिश्री नावोव्यत्ययो वा स्यादेव । त था वादिः कचित्स्याहादिना सम्यग्धेतुदृष्टांतैव्र्व्याकुलीकृतः सन् ( मुम्मुईहोइत्ति ) ग दापित्वेनाव्यक्तनाषी स्यात् । अथवा मूकादपि मूकोमूकमूकः स्यात् । प्राकृतशैल्या बांदत्वाचैवं प्रयोगः । स्याहादिनोक्तं साधनमनुवदितुं शोजमस्येत्यनुवादी तन्निषेधाद ननुवादी व्याकुलितमनानुवादमपि कर्तुं न शक्नोतीति । स्वमतमाश्रित्याह । ( मंड परकमित्यादि ) इदमस्मदंगीकृतं मतमेकः पदोस्येत्येकपं निष्प्रतिपक्ष मित्यर्थः । इदं च परमतं । पौ यस्य तद्दिपदं सप्रतिपक्ष मित्यर्थः । तथा स्याद्वादिसाधनोक्तौ बलायतनं बलं नवकंबलोदेवदत्तइत्यादिकमादुरुक्तवंतः । चशब्दादस्य च दूषणाना सादिकं कर्मच एकप६िपकादिकं । अथवा पढ़ श्रायतनानि उपादानकारणानि या श्रव द्वाराणि श्रोत्रादीनीं प्रियाणि यस्य कर्मणस्तत् पडायतनं कर्मेत्येवमादुः ॥ ५ ॥ तेऽकि यावादिनश्वाक-दाद्याएवमाख्याति परमार्थमबुद्ध मानाजानं तो विरूपरूपाणि नाना प्रकाराणि शास्त्राणि रूपयंति । तद्यथाहि दानेन महानोगोदेहिनां सुरगतिश्च शीलेन ना वनयाच मुक्तिस्तपसा सर्वाणि सिध्यंति । तथा पृथिव्यापस्तेजोवायुरिति चत्वारि नूतान्येव संति न कश्चिदात्मा । तथा बौद्धाः सर्व पिकं निरात्मकमित्यादीनि शास्त्राणि वदंति ते च मूढाज्ञामनुष्यायदर्शनमादाय गृहीत्वाऽनवद्यमनंतं संसारं मंति ॥ ६ ॥
॥ टीका- सांप्रतम क्रियावादिनामज्ञान विनितं दर्शयितुमाह । ( सम्मिस्तमित्यादि ) : स्वकीयया गिरा वाचा स्वाच्युपगमेनैव गृहीते तस्मिन्नर्थे नांतरीयकतया वा समागते स ति तस्याऽयातस्यार्थस्य गिरा प्रतिषेधं कुर्वाणाः सन्मिश्रीनावमस्तित्वं नास्तित्वापगमं ते लोकायतिकादयः कुर्वेति । चशन्दात्प्रतिषेधे प्रतिपाद्येऽस्तित्वमेव प्रतिपादयति । तथा हि । लोकायतिकास्तावत्स्व शिष्ये ज्योजीवाद्यनावप्रतिपादकं शास्त्रं प्रतिपादयंतोनांतरी यकतयात्मानं कर्तारं करणं च शास्त्रं कर्मतापन्नांश्च शिष्यानवश्यमभ्युपगच्छेयुः । सर्वशू यत्वे त्वस्य त्रितयस्यानावान्मिश्रीनावोव्यत्ययोवा । बौद्धपि मिश्रीनावमेवमुपगताः । तद्यथा । गंता च नास्ति कश्चिन्तयः षड् बौदशासने प्रोक्ताः ॥ गम्यतइति च गतिः स्या श्रुतिः कथं शोजना बीड़ी || १ || तथा कर्म च नास्ति फलं चास्तीत्यसति चात्मनि का रके कथं पड़तयोज्ञानसंतानस्यापि संतानव्यतिरेकेण संवृतिसत्वात् क्षणस्य चास्थितत्वेन क्रियानावान्न नानागतिसंनवः । सर्वाण्यपि कर्मास्य बंधनानि प्ररूपयंति स्वागमे । तथा पंच
Jain Education International
For Private Personal Use Only
www.jainelibrary.org