________________
वितीयेसूत्रकृतागेप्रथम श्रुतस्कंधेप्रथमाध्ययनं. तत्रानादिकं धर्माऽधर्माऽकाशानामन्योन्यानुवेधेनावस्थानं । अन्योन्यसमाधानाश्रयणाच सत्यप्यनादित्वे करणत्वाविरोधः । रूपिव्याणां च ६यपुकादिप्रक्रमेण नेदसंघातान्यां स्कंधत्वापत्तिः । सादिकं करणं पुजलश्व्याणां च दशधा परिणामः । तद्यथा बंधन गति संस्थान नेद वर्ण गंध रस स्पर्श अगुरुलघु शब्दरूप इति । तत्र बंधः स्निग्धरुदत्वात् ग तिपरिणामो देशांतरप्राप्तिलक्षणः। संस्थानपरिणामः परिमंमलादिकः पंचधा । नेदपरिणा मःखंम्प्रतरचूर्णकाऽनुतटिकोत्करिकानेदेन पंचधैव । खंडादिस्वरूपप्रतिपादकं चेदं गाथा दयं । तद्यथा (खंडेहि खंडनेयं, पयरनेयं जहस्स पडलस्स ॥ चुम्मं चुलियनेयं, अपुतमियं वंसवक्कलियं)॥१॥ (इंमि समारोहे, नेए नक्केरियाय नक्केरं॥ वीसस पगमीसग, संघाय विगविविहगमो)॥ २ ॥वर्णपरिणामः पंचानां श्वेतादीनां वर्णानां परिणति व्यादिसंयोग परिणतिश्च । एतत्स्वरूपं च गाथान्योऽवसेयं । ताश्चेमाः (जश कालगमेगगुणं, सुक्लियपि य हविज बदुय गुणं । परिणामिङ कालं सुक्केण गुणाहियगुणेणं ॥१॥ जइ सुक्किलमे गगुणं कालगदवं तु बहुगुणं जश्य । परिणामिक मुकं, कालेण गुणाहियगुणेणं ॥२॥ज
सुक्कं एक्कगुणं, कालगदत्वंपि एक्कगुणमेव । कावोयं परिणाम, तुनगुणत्तेण संनव ॥३ एवं पंचविवरमा, संजोएणं तु वमपरिणामो, एकत्तीसं नंगा, सवेवि य ते मुणेयत्वा ॥४॥ एमेवय परिणामो, गंधाण रसाण तहय फासाणं, संगणाणय नणि संजोगेणं बदुवि गप्पो)॥५॥ एकत्रिंशजंगा एवं पूर्यते । दशदिकसंयोगा दशत्रिकसंयोगाः पंचचतुष्कसंयो गा एकः पंचकसंयोगः प्रत्येक वर्णाश्च पंचेति । अगुरुलघुपरिणामस्त परमाणोरारज्य यावदनंतानंतप्रदेशिकाः स्कंधाः सूक्ष्माः । शब्दपरिणामस्ततविततघनसुषिरनेदाच्चतुको । तथा ताल्वोष्टपुटव्यापाराद्यनिनिवर्त्यश्च । अन्येपि पुजलपरिणामाबायादयो नवंति ते चामी (बाया य आयवो वा, उजोउ तहय अंधकारो य । एसो उ पुग्गलाणं, परिणा मो फंदणा चेव ॥ १ ॥ सीयाणा य पगासा, बायाणाइच्चिया बदुवि गप्पा । उहो पु गप्पगासो, गायचो थायवो नाम ॥ २ ॥ नविसी नविनलो, समोपगासोय होइन जो । कालं मश्लं तंपिय, वियाण अंधयारंति ॥ ३ ॥ दवस्त चलण पप्फं, दणात सापुण गईन निदिहा । वीसस पग मीसा, अत्तपरेणं तु उनवी)॥ ४ ॥ तथाऽध नुर्विद्युदादिषु कार्येषु यानि पुजलव्याणि परिणतानि तस्त्रिसाकरणमिति॥णागतंडव्यक रणं इदानी क्षेत्रकरणानिधित्सयाऽह ॥ (णविणा यागासेणं,कीरज किंचि खेत्तमागासं। वंजण परियावा,उन्नुकरणमादियं बढुहा) ॥॥ (णविणेत्यादि) ॥ विनिवासगत्योरस्मा दधिकरणे ट्रना क्षेत्रमिति । तनावगाहदानलहणमाकाशं । तेनचावगाहदानलक्षणयो ग्येन विना न किंचिदपि कर्तुं शक्यत इत्यतः क्षेत्रकरणं । क्षेत्रकरणं नित्यत्वेपि चोपचा रतः क्षेत्रस्यैव करणं क्षेत्रकरणं । यथा गृहादावपनीते कृतमाकाशं उत्पादिते विनष्टमि
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org