________________
० वितीये सूत्रकृतांगे प्रथमश्रुतस्कंधे प्रथमाध्ययनं. प्रति प्रवृत्तिर्येनाऽत्मनोनोगोपपत्त्या सृष्टिः स्यादिति । प्रकृतेरयं स्वनावति चेदेवं तर्हि स्वनावएव बलीयान् । यस्तामपि प्रकृति नियमयति ततएव च लोकोप्यस्तु किमदृष्टप्र धानादिकल्पनयेति । अथादिग्रहणात्स्वनावस्यापि कारणत्वं कैश्विदिष्यतइति चेदस्तु । न हि स्वनावोऽन्युपगम्यमानोनः कृतिमातनोति । तथाहि । स्वनावः स्वकीयोत्पत्तिः । सा च पदार्थानामिष्यतएवेति । तथा यमुक्तं नियतिकतोयं लोकति। तत्रापि नियमन निय तिर्यथानवनं नियतिरित्युच्यते । साचाऽलोच्यमाना न स्वनावादतिरिच्यते । यच्चान्यधा यि स्वयंचवोत्पादितोलोकइति तदप्यसुंदरमेव । यतः स्वयंनूरिति किमुक्तं नवति । किं यदाऽसौ नवति तदा स्वतंत्रोन्यनिरपेकएव नवति । अथाऽऽदिनवनात्स्वयंनूरिति व्यप दिश्यते । तद्यदि स्वतंत्रनवनान्युपगमस्त लोकस्यापि नवनं किं नान्युपेयते किं स्वयं नुवा । अथानादिस्ततस्तस्यानादित्वे नित्यत्वं नित्यस्य चैकरूपत्वात्कर्तत्वाऽनुपपत्तिस्त था वीतरागत्वात्तस्य संसारवैचित्र्यानुपपत्तिः । अथ सरागोसौ ततोऽस्मदाद्यव्यतिरेका त्सुतरां विश्वस्याकर्ता मूर्ताऽमूर्तादिकल्पाश्च प्राग्वदायोज्याइति । यदपि चात्रा निहितं । तेन मारः समुत्पादितः सच लोकं व्यापादयति तदप्यकर्तृत्वस्यानिहितत्वात्प्रलापमात्र मिति । तथा यमुक्तं अंडादिक्रमाजायते लोकइति तदप्यसमीचीनं । यतोयास्वप्सु त दंडं निसृष्टं तायथांडमंतरेणानूवन् तथा लोकोपि नूतश्त्यन्युपगमे न काचिदाधा दृश्यते। तथासौ ब्रह्मा यावदंडं सृजति तावनोकमेव कस्मान्नोत्पादयति किमनया क ष्टया युक्त्यसंगतया चांडपरिकल्पनया । एवमस्त्विति चेत् केचिदनिहितवंतोयथा ब्रह्मणोमुखाबाह्मणाः समजायंत बादुन्यां त्रियाकन्यां वैश्याः पनयां शुभाश्त्येतद प्ययुक्तिसंगतमेव । यतोन मुखादेः कस्यचिउत्पत्तिर्नवंत्युपलक्ष्यते । अथापि स्यात्त था सति वर्णानामनेदः स्यादेकस्माउत्पत्तेः । तथा ब्राह्मणानां करतैत्तिरीयककलापा दिकश्च नेदोन स्यादेकस्मान्मुखाउत्पत्तेः । एवंचोपनयनादिसनावोन नवेगावे वा स्वसादि ग्रहणापत्तिः स्यादेवमाद्यनेकदोषकुष्टत्वादेवं लोकोत्पत्ति न्युपगंतव्या । ततश्च स्थितमेत त् । तएवं वादिनोलोकस्याऽनाद्यपर्यवसितस्योवधिश्चतुर्दशरकुप्रमाणस्य वैशाखस्था नस्थकटिन्यस्तकरयुग्मपुरुषारुतेरधोमुखमनकाकारसप्तप्रथिव्यात्मकाधोलोकस्य स्थाला काराऽसंख्येय दीपसमुज्ञाधारमथ्यलोकस्य मनकसमुंजकाकारो+लोकस्य धर्माधर्माकाश पुजलजीवात्मकस्य इव्यार्थतयाऽनित्यस्य पर्यायापेक्ष्या दणदायिणानत्पादव्ययध्रौव्या पादितव्यसतत्त्वस्याऽनादिजीवकर्मसंबंधापादिताऽनेकप्रपंचस्याष्टविधकर्म विप्रमुक्ताऽत्म लोकांतोपलक्षितस्य तत्त्वमजानानाः संतोमृषा वदंतीति ॥ ए॥ इदानीमेतेषामेव देवो तादिवादिनामझानत्वं प्रसाध्य तत्फलदिदर्शयिषयाऽह । (अमान्नश्त्यादि)। मनोनु कूलं मनोइं शोजनमनुष्ठानं न मनोझमनोझमसदनुष्टानं तस्माउत्पादः प्राउन वोयस्य
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org