________________
ठाणं (स्थान)
एसणं माणुस्सए भवे णाणीति वा तवस्सीति वा अतिदुक्करदुक्करकार, तं गच्छामि णं ते भगवंते वंदामि णमंसामि सक्कारेमि सम्माणेमि कल्लाणं मंगलं देवयं चेइयं° पज्जुवासामि । ३. अणवणे देवे देवलोगेसु दिव्वेसु कामभोगेसु अमुच्छिए afra अगढिते अणभोववण्णे, तस्स णमेवं भवति अतिथ ण मम माणुस्सए भवे माताति वा "पियाति वा भायाति वा भगिणीति वा भज्जाति वा पुत्ताति वा धूयाति वा° सुहाति वा, तं गच्छामि णं ते सिमंतियं पाउन्भवामि, पातु ता मे इमं एताख्वं दिव्वं देवि दिव्वं देवजुत दिव्वं देवाणुभावं लद्धं पत्तं अभिसमण्णागयंsafe तिहि ठाणे अहुणोaaणे देवे देवलोगेसु इच्छेज्ज माणुसं लोगं हव्वमागच्छतए, संचाएति हव्वमागच्छित्तए ।
२२५
एतस्मिन् मानुष्यके भवे ज्ञानीति वा तपस्वीति वा अतिदुष्कर- दुष्करकारकः, तद् गच्छामि तान् भगवतः वन्दे नमस्यामि तत्करोमि सम्मानयामि कल्याणं मंगलं दैवतं चैत्यं पर्युपासे
Jain Education International
३. अधुनोपपन्नः देवः देवलोकेषु दिव्येषु कामभोगेषु अमूच्छितः अगृद्धः अग्रथितः अनध्युपपन्नः, तस्य एवं भवति — अस्ति मम मानुष्यके भवे मातेति वा पितेति वा भ्रातेति वा भगिनीति वा भार्येति वा पुत्र इति वा दुहितेति वा स्नुषेति वा, तद् गच्छामि तेषां अन्तिकं प्रादुर्भवामि पश्यन्तु तावत् मम इमां एतद्रूपां दिव्यां देवद्धि दिव्यां देवद्युति दिव्यं देवानुभावं लब्धं प्राप्तं अभिसमस्वागतम् -
इत्येतैः त्रिभिः स्थानैः अधुनोपपन्नः देवः देवलोकेषु इच्छेत् मानुषं लोकं अर्वाग् आगन्तुम्, शक्नोति अर्वाग् आगन्तुम् ।
देवसम-दं ३६३. तओ ठाणाई देवे पीहेज्जा, तं त्रीणि जहा - तद्यथा
माणुसगं भवं आरिए खेत्ते जम्मं मानुष्यकं भवम् आर्ये क्षेत्रे जन्म, सुकुल पच्चायति । सुकुल प्रत्याजातिम् ।
३६४. तिहि ठाणेहं देवे परितप्पेज्जा, तं जहा - १. अहो ! णं मए संते बले संते वीरिए संते पुरिसक्कारपरक्कमे खेमंसि सुभिक्खंसि आयरिय
त्रिभिः स्थानैः देवः परितप्येत्, तद्यथा – १. अहो ! मया सति बले सति वीर्ये सति पुरुषकारपराक्रमे क्षेमे सुभिक्षे आचार्योपाध्याययोः विद्यमानयोः कल्यशरीरेण नो बहुकं श्रुतं अधीतम्
देवस्य मनःस्थिति-पदम्
स्थानानि देवः स्पृहयेत्,
For Private & Personal Use Only
स्थान ३ : सूत्र ३६३-३६४ दुष्कर तपस्या करने वाले हैं, अतः मैं जाऊं और उन भगवान् को वंदन करूं, नमस्कार करूं, सत्कार करूं, सम्मान करूं तथा उन कल्याणकर, मंगल, ज्ञान- स्वरूप देव की पर्युपासना करूं ।
३. देवलोक में तत्काल उत्पन्न दिव्य कामभोगों में अमूच्छित, अगृद्ध, अबद्ध तथा अनासक्त देव सोचता है- मेरे मनुष्य भव के माता, पिता, भ्राता, भगिनी, भार्या, पुत्र, पुत्री और पुत्र वधू हैं, अतः मैं उनके पास जाऊं और उनके सामने प्रकट होऊ, जिससे मेरी इस प्रकार की दिव्य देवद्ध, दिव्य देवद्युति और दिव्य देवानुभाव को - जो मुझे मिली है, प्राप्त हुई है, अभिसमन्वागत हुई है - देखें
इन तीन कारणों से देवलोक में तत्काल उत्पन्न देव शीघ्र ही मनुष्य लोक में आना चाहता है और आ भी सकता है।
देव मनःस्थिति पद ३६३. देव तीन स्थानों की स्पृहा करता है
१. मनुष्य भव की, २. आर्य क्षेत्र में जन्म की, ३. सुकुल में प्रत्याजाति - उत्पन्न होने की ।
तीन कारणों से देव परितप्त होता है१. अहो ! मैंने बल, वीर्य, पुरुषकार, पराक्रम, क्षेम, सुभिक्ष तथा आचार्य और उपाध्याय की उपस्थिति तथा नीरोग शरीर के होते हुए भी श्रुत का पर्याप्त
३६४.
www.jainelibrary.org