Page Text
________________
भगवती वृत्ति
परिशिष्ट-५ : श.९ : उ.३३ : सू. १६३.१६९
निगमसेविसत्थवाहट्यसंधिवालसन्द्रिं संपरिखुडे' ति. तत्रानेके संस्मरणेनेत्यमनोज्ञा तां 'सेयागयरोमकूवपगलंतविलीणगत्ता' ये गणनायकाः-प्रकृतिमहत्तराः दण्डनायकाः-तन्त्रपालकाः स्वेदेनागतेन रोमकूपेभ्यः प्रगलन्ति-क्षरन्ति विलीनानि राजानो-माण्डलिकाः ईश्वरा-युवराजानः तलवराः परितुष्ट- च-क्लिन्नानि गात्राणि यस्याः सा तथा 'सोगभरपवेवियंगमंगी' नरपतिप्रदत्तपट्टबन्धविभूषिता राजस्थानीयाः माडम्बिकाः- शोकभरेण प्रवेपितं-प्रकम्पितमङ्गमङ्गं यस्याः सा तथा 'नित्तेया' छिन्नमडम्बाधिपाः कोऽम्बिकाः कतिपयकुटुम्बप्रभवः निर्वीर्या 'दीणविमणवयणा' दीनस्येव विमनस इव (च) वदनं अवलगकाः सेवकाः मन्त्रिणः-प्रतीताः महामन्त्रिणो-मन्त्रि- यस्याः सा तथा 'तक्खणओलुग्गदुब्बलसरीरलावन्नसुन्नमण्डलप्रधानाः हस्तिसाधनोपरिका इति च वृद्धाः निच्छाय' त्ति तत्क्षणमेव-प्रव्रजामीतिवचनश्रवणक्षण एव गणका:-गणितज्ञाः भाण्डागारिका इति च वृद्धाः दौवारिकाः अवरुग्णं-म्लानं दुर्बलं च शरीरं यस्याः सा तथा, लावण्येन प्रतीहाराः अमात्या राज्याधिष्ठायकाः चेटा:-पादमूलिकाः शून्या लावण्यशून्या निश्छाया-निष्प्रभा, ततः पदत्रयस्य पीठमर्दाः-आस्थाने आसनासीनसेवकाः वयस्या इत्यर्थः कर्मधारयः, 'गयसिरीय' त्ति निःशोभा 'पसिढिलभूसणनगर-नगरवासिप्रकृतयः निगमाः-कारणिकाः श्रेष्ठिन:- पडतखुन्नियसंचुन्नियधवलवलयपन्भट्ठउत्तरिज्जा' प्रशिथिलानि श्रीदेवताऽध्यासितसौवर्णपट्टविभूषितोत्तमाङ्गाः सेनापतयः- भूषणानि दुर्बलत्वाद्यस्याः सा तथा पतन्ति-कृशीभूतसैन्यनायकाः दूताः-अन्येषां राजादेशनिवेदकाः सन्धिपाला- बाहुत्वाद्विगलन्ति 'खुन्निय' त्ति भूमिपतनात् प्रदेशान्तरेषु राज्यसन्धिरक्षकाः। एषां द्वन्द्वस्ततस्तैः, इह तृतीया- नमितानि संचूर्णितानि च-भग्नानि कानिचिद्धबलबलयानिबहुवचनलोपो द्रष्टव्यः 'साई' सह, न केवलं सहितत्वमेवापि तथाविधकटकानि यस्याः सा तथा, प्रभृष्टं व्याकुलतु तैः समिति-समन्तात् परिवृतः-परिकरित इति त्वादुनरीयं-वसनविशेषो यस्याः सा तथा, ततः पदत्रयस्य 'चंदणुक्खित्तगायशरीरे' ति चन्दनोपलिप्साङ्गदेहा इत्यर्थः कर्मधारयः, 'मुच्छा-बसणठ्ठचेयगरुइ ति मूविशान्नष्टे 'महयाभडचडगरपहकरवंद परिक्खित्ते' त्ति 'महय त्ति महत्ता चेतसि गुर्वी-अलघुशरीरा या सा तथा 'सुकुमालविकिन्नबृहता प्रकारेणेति गम्यते, भटानां प्राकृतत्वान्महाभटानां वा केसहत्थ' ति सुकुमार:-स्वरूपेण विकीर्णोव्याकुलचित्ततया 'चडगर' त्ति चटकरवन्तो-विस्तरवन्तः 'पहकर' ति केशहस्तो-धम्मिल्लो यस्याः सा तथा सुकुमाला वा विकीर्णाः समूहास्तेषां यद्वन्दं तेन परिक्षिप्तो यः स तथा केशा हसतौ च यस्याः सा तथा 'परसुनियत्तव्य चंपगलय' त्ति 'पुप्फतंबोलाउहमाइयं' ति इहादिशब्दाच्छेखरच्छत्र- परशुच्छिन्नेव चम्पकलता 'मिद्दत्तमहे व्व इंदलट्टि ति निवृत्तोत्सबेचामरादिपरिग्रहः 'आयंते' त्ति शौचाई कृतजलस्पर्शः 'चोक्खे' वेन्द्रयष्टिः 'विमुक्कसंधिबंधण' त्ति श्लथीकृतसन्धिबन्धना। त्ति आचमनादपनीताशुचिद्रव्यः। 'परमसुइब्भूए' त्ति अत ९/१६९. 'ससंभमोयत्तियाए तुरियं कंचणभिंगारमुहविणिग्गयसीयएवात्यर्थं शुचीभूतः 'अंजलियमउलियहत्थे' त्ति अञ्जलिना लजलविमलधारपरिसिंचमाणनिव्ववियगायलट्ठि' ति ससम्भ्रमं मुकुलमिव कृतौ हस्तौ येन स तथा॥
व्याकुलचित्ततया अपवर्त्तयति-क्षिपति या सा तथा तया ९/१६४. 'सद्दहामि' ति श्रद्दधे सामान्यतः ‘पत्तियामि' त्ति ससम्भ्रमापवर्तिकया चेट्येति गम्यते त्वरितं-शीघं काञ्चन
उपपत्तिभिः प्रत्येमि प्रीतिविषयं वा करोमि 'रोएमि' त्ति भृङ्गारमुखविनिर्गता या शीतजलविमलधारा तया परिषिच्यमाना चिकीर्षामि 'अब्भुट्टेमि' त्ति अभ्युत्तिष्ठामि एवमेयं' ति उपलभ्य- निर्वापिता-स्वस्थीकृता गात्रयष्टिर्यस्याः सा तथा, अथवा मानप्रकारवत् 'तहमेयं' ति आप्तवचनावगतपूर्वाभिमतप्रकारवत् ससम्भ्रमापवर्तितया-ससम्भ्रमक्षिप्तया काञ्चनभृङ्गारमुख'अवितहमेयं' ति पूर्वमभिमतप्रकारयुक्तमपि सदन्यदा विनिर्गतशीतलजलविमलधारयेत्येवं व्याख्येयं, लुप्ततृतीयैकविगताभिमतप्रकारमपि किञ्चित्स्यादत उच्यते-'अवितथमेतत्' वचनदर्शनात्, 'उक्खेवगतालियंटवीयणगजणिय-वाएणं' ति न कालान्तरेऽपि विगताभिमतप्रकारमिति॥
उत्क्षेपकोवंशदलादिमयो मुष्टिग्राह्यदण्डमध्यभागः तालवृन्तं९/१६५. 'अम्म ! ताओ' त्ति हे अम्ब! हे मातरित्यर्थः हे तात! हे तालाभिधानवृक्षपत्रवृन्तं तत्पत्रच्छोट इत्यर्थः तदाकारं वा
पितरित्यर्थः 'निसंते' ति निशमितः श्रुत इत्यर्थः 'इच्छिए' त्ति चर्ममयं बीजनकं तु-वंशादिमयमेवान्तायुदण्डं एतैर्जनितो यो इष्टः पडिच्छिए ति पुनः पुनरिष्टः भावतो वा प्रतिपन्नः वातः स तथा तेन 'सफुसिएण' सोदकबिन्दुना 'रोयमाणी' 'अभिरुइए' ति स्वादुभावमिवोपगतः।
अश्रुविमोचनात् 'कंदमाणी' महाध्वनिकरणात् 'सोयमाणी' ९/१६६. 'धन्नेऽसि' त्ति धनं लब्धा 'असि' भवसि जाय' ति हे पुत्र! मनसा शोचनात् 'विलवमाणी' आर्त्तवचनकरणात्॥ 'इट्टे' इत्यादि
'कयत्थेऽसि' त्ति ‘कृतार्थः' कृतस्वप्रयोजनोऽसि 'कयलक्खणे' पूर्ववत् 'थेज्जे' ति स्थैर्यगुणयोगात्स्थैर्यः 'वेसासिए' त्ति
त्ति कतानि-सार्थकानि लक्षणानि-देहचिह्नानि येन स कृतलक्षणः।। विश्वासस्थानं 'संमए' त्ति संमतस्तत्कृतकार्याणां संमतत्वात् १६८. 'अनिट्ठ' ति अवाञ्छिताम् ‘अकंतं' ति अकमनीयाम् ‘अप्पियं' 'बहुमए ति बहुमतः-बहुष्वपि कार्येषु बहु वा-अनल्पत
ति अप्रीतिकरीम् 'अमणुन्नं ति न मनसा ज्ञायते सुन्दरतयेत्य- याऽस्तोकतया मतो बहुमतः 'अणुमए' त्ति कार्यव्याघातस्य मनोज्ञा ताम् 'अमणाम' ति न मनसा अभ्यते-गम्यते पुनः पुनः पश्चादपि मतोऽनमतः "भंडकरण्डगसमाणे' भाण्डं-आभरणं
For Private & Personal use only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003595 |
| Book Title | Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 03 Bhagvai Terapanth |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya |
| Publisher | Jain Vishva Bharati |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 600 |
| Language | Prakrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_bhagwati |
| File Size | 15 MB |