Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 03 Bhagvai Terapanth

SR No.: 003595
Original Sutra Author: N/A
Author: Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati
Publication Year: 2005
Total Pages: 600
Language: Prakrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_bhagwati
File Size: 15 MB

Page 521

भगवती वृत्ति
( एकश्च त्रयस्त्रिका द्वौ नवकौ तथा च त्रयो नव भङ्गनवकस्यैवं भङ्गा एकोनपञ्चाशत् ॥ १ ॥ स्थापना चेयम
व्रतेषु
४९९
नव च ।
७३५ ।
३३३ २२२१११ योगाः
३२१ ३२१ ३२१ कर. १३३ ३९९ ३९९ ल.
तत्र 'तिविहं तिविहेणं' ति 'त्रिविधं' त्रिप्रकारं करणकारणानु मतिभेदात् प्राणातिपातयोगमिति गम्यते, 'त्रिविधेन' मनोवचनकायलक्षणेन करणेन प्रतिक्रामति, ततो निन्दनेन विरमति, 'तिविहं दुविहेणं' ति त्रिविधं वधकरणादिभेदात् 'द्विविधेन' करणेन मनःप्रभृतीनामेकतरवर्जिततद्द्द्वयेन, 'तिविहं एगविहेणं' ति त्रिविधं तथैव 'एकविधेन मनः प्रभृतीनामेकतरमेन करणेनेति 'दुविहं तिविहेणं' 'द्विविधं कृतादीनामन्यतमद्वयरूपं योगं 'त्रिविधेन' मनःप्रभृतिकरणेन, एवमन्येऽपि तिविहं तिविहेणं पडिक्कममाणे' इत्यादि न करोति न स्वयं विदधाति अतीतकाले प्राणातिपातं मनसा हा हतोऽहं येन मया तदाऽसौ न हत इत्येवमनुध्यानात्, तथा 'न नैव कारयति मनसैव यथा हा न युक्तं कृतं यदसौ परेण न घातिन इति चिन्तनात्, तथा 'कुर्वन्तं विदधानमुपलक्षणत्वात् कारयन्तं वा समनुजानन्तं वा परमात्मानं प्राणातिपातं 'नानुजानाति' नानुमोदयति, मनसैव वधानुस्मरणेन तदनुमोदनात् एवं न करोति न कारयति कुर्व्वन्तं नानुजानाति वचसा तथाविधवचनप्रवर्त्तनात् एवं न करोति कारयति कुर्वन्तं नानुजानाति कायेन तथाविधाङ्गविकारकरणादिति न चेह यथासङ्ख्यन्यायो न करोति मनसा न कारयति वचसा नानुजानाति कायेनेत्येवंलक्षणोऽनुसरणीयो, वक्तृविवक्षाधीनत्वात् सर्वन्यायानां वक्ष्यमाणविकल्पायोगाच्चेति एवं त्रिविधं त्रिविधेनेत्यत्र विकल्पे एक एव विकल्पः तदन्येषु पुनर्द्वितीयतृतीयचतुर्थेषु त्रयः २ पञ्चमषष्ठयोर्नव नव सप्तमे त्रयः अष्टमनवमयोर्नव नवेति एवं सर्वेऽप्येकोनपञ्चाशत्, एवमियमतीतकालमाश्रित्य कृता करणकारणादियोजना, अथवैवमेषाऽतीतकाले मनः प्रभृतीनां कृतं कारितमनुज्ञातं वा वधं क्रमेण न करोति न कारयति न चानुजानाति तन्निन्दनेन तदनुमोदननिषेधतस्ततो निवर्त्तत इत्यर्थः । तन्निन्दनस्याभावे हि तदनुमोदनानिवृत्तेः कृतादिरसौ क्रियमाणादिरिव स्यादिति । वर्त्तमानकालं त्वाश्रित्य सुगमेव । भविष्यत्कालापेक्षया त्वेवमसौ-न करोति मनसा तं हनिष्यामीत्यस्य चिन्तनात न कारयति मनसैव तमहं घातयिष्यामीत्यस्य चिन्तनात नानुजानाति मनसा भाविनं वधमनुश्रुत्य हर्षकरणात. एवं वाचा कायन च तयोस्तथाविधयोः करणादिति, अथचैवमेव भविष्यत्काले मनः प्रभृतिना करिष्यमाणं कारयिष्यमाणमनुमंस्यमानं वा वर्ध क्रमेण न करोति न कारयति न चानुजानाति ततो निवृत्तिमभ्युपगच्छतीत्यर्थः, सर्वेषां चैषां मीलने
दोषः ? || ३ || )
पवण्णस्स ।
परिशिष्ट - ५ : श. ८ : उ. ५ : सू. २४० सप्तचत्वारिंशदधिकं भङ्गकशतं भवति इह च त्रिविधं त्रिविधेनेति विकल्पमाश्रित्याक्षेपपरिहारौ वृद्धोक्तावेवम्'न करेइच्चाइतियं गिहिणो कह होइ देसविरयस्स ? भन्नइ विसयस्स बहिं पडिसेहो अणुमईएवि ॥ १ ॥ केई भांति गिहिणो तिविहं तिविहेण नत्थि संवरणं । तं न जओ निद्दिनं इहेव सुत्ते विसेसेउं ॥ २ ॥ तो कह निज्जुत्तीए ऽणुमईनिसेहोत्ति ? सो सविसयंमि । सामन्ने वऽन्नत्थ उ तिविहं तिविहेण को दोसो ॥ ३ ॥ ' ( न करोतीत्यादि त्रिकं गृहिणी देशविरतस्य कथं भवति ? | भण्यते विषयाद्वहिरनुमत्या अपि प्रतिषेधः ॥ १ ॥ केचिन्ति गृहिणस्त्रिविधं त्रिविधेन नास्ति संवरणं । तन्न यत इहैव सूत्रे विशिष्य निर्दिष्टम् ॥२॥ तदा कथं निर्युक्तावनुमति - निषेध ? इति स स्वविषये । सामान्ये वा, तथा चान्यत्र विशेष वा त्रिविधं त्रिविधेन स्यात् को इह च सविसयंमि' ति स्वविषये यथानुमतिरस्ति 'सामने व' ति सामान्ये वाऽविशेषे प्रत्याख्याने सति 'अण्णत्थ उ' ति विशेषे स्वयंभूरमणजलधिमत्स्यादौ'पुत्ताइसंतइनिमित्तमेत्तमेगारसिं जंपति केइ गिहिणो दिक्खाभिमुहस्स तिविहंपि ॥ १ ॥' (पुत्रादिसन्ततिनिमित्तमात्रमेकादशी प्रतिमां प्रपन्नस्य गृहिणस्त्रिविधं त्रिविधेन केचित् जल्पन्ति दीक्षाभिमुखस्य॥१॥) यथा च त्रिविधं त्रिविधेनेत्यत्राक्षेपपरिहारौ कृतौ तथाऽन्यत्रापि कार्यों यत्रानुमतेरनुप्रवेशोऽस्तीति । अथ कथं मनसा करणादि ?, उच्यते, यथा वाक्काययोरिति, आह च'आह कहं पुण मणसा करणं कारावणं अणुमई य ? | जह वइतणुजोगेहिं करणाई तह भवे मणसा ॥ १ ॥ तयहीणत्ता वक्तणुकरणाईणं च अहव मणकरणं । सावज्जजोगमणणं पन्नत्तं वीयरागेहिं ॥ २ ॥ कारावण पुण मणसा चिंतेइ करेउ एस सावज्जं । चिंतेई य कए उण सुठु कयं अणुभई होई ॥ ३ ॥ ' इति (आह कथं पुनर्मनसाकरणं कारापणमनुमतिश्च । यथा वाक्तनुयोगाभ्यां करणादि तथा मनसा भवेत ॥ १ ॥ तदधीनत्वाद्वाक्तनुकरणादीनां अथवा मनःकरणं सावद्ययोगमननं प्रज्ञतं वीतरागैः || २ || मनसा पुनः काराणं एष सावां करोत्विति चिन्तयति कृते पुनः सुष्ठु कृतमित्यनुमतिर्भवति चिन्तयति || ३ || ) इह च पञ्चस्वणुव्रतेषु प्रत्येकं सप्तचत्वारिंशदधिकस्य भङ्गशतस्य भावाद भङ्गकानां सप्त शतानि पञ्चत्रिंशदधिकानि भवन्तीति । यत् स्थविरा आजीविकैः श्रमणोपासकगतं वस्तु पृष्टाः गौतमेन च भगवांस्तत्तावदुक्तम्, अथानन्तरोक्तशीलाः श्रमणोपासका एव भवन्ति न पुनराजी विकोपासकाः आजीविकानां गुणित्वेनाभिमता अपीति दर्शयन्नाह - 'एए खलु' इत्यादि, 'एते खलु' एल एव