________________
श. ९ : उ. ३३ : सू. १५७, १५८
ओग्गहं ओगिण्हित्ता संजमेणं तवसा अप्पाणं भावेमाणे विहरइ ।
तं महम्फलं खलु देवाणुप्पिया! तहारुवाणं अरहंताणं भगवंताणं नामगोयस्स वि सवणयाए जहा ओववाइए जाव एगाभिमुहे खत्तिय कुण्डग्गामं नयरं मज्झमज्झेणं निग्गच्छंति, निग्गच्छित्ता जेणेव माहणकुंडग्गामे नयरे जेणेव बहुसालए चेइए, तेणेव उवागच्छंति एवं जहा ओववाइए जाव तिविहाए पज्जुवासणयाए पज्जुवासंति ॥
१. सूत्र - १५७
द्रष्टव्य भगवती २ / ३० का भाष्य । १५८. तए णं तस्स जमालिस्स खत्तियकुमारस्स तं महया जणसदं वा जाव जणसन्निवार्य वा सुणमा णस्स वा पासमाणस्स वा अयमे यारुवे अज्झत्थिए चिंतिए पत्थिए मणोगए संकप्पे समुप्पज्जित्था - किण्णं अज्ज खत्तिय कुंडग्गामे नयरे इंदमहे इ वा, खंदम इवा, मुगुंदमहे इ वा, नागमहे इ वा, जक्खमहे इ वा, भूयमहे इ वा, कूवम इवा, तडागमहे इ वा, नईमहे इ वा, दहमहे इ वा, पव्वयमहे इ वा, रुक्महे इवा, चेइयमहे इ वा, थूभमहे इ वा, जण्णं एते बहवे उग्गा, भोगा, राइण्णा, इक्खागा, णाया, कोरव्वा, खत्तिया, खत्तियपुत्ता, भडा, भडपुत्ता, जोहा पसत्थारो मल्लई लेच्छई लेच्छईपुत्ता अण्णे य बहवे राईसरतलवर - माडंबिय - कोडुं - बिय- इब्भ-सेट्ठिसेणावइ- सत्य - वाहप्पभितयो ण्हाया कयबलिकम्मा जहा ओववाइए जाव खत्तियकुंड - ग्गामे नयरे मज्झं-मज्झेणं निग्ग च्छंति ?- एवं संपेहेइ, संपेहेत्ता कंचुइ - पुरिसं सहावेइ, सहावेत्ता एवं वदासी- किण्णं देवाणुप्पिया! अज्ज खत्तियकुंडग्गामे नयरे इंदमहे इ वा जाव निग्गच्छति ?
Jain Education International
२८२
विहरति । तत् महत्फलं खलु देवानुप्रियाः ! तथारूपाणाम् अर्हतां भगवतां नामगोत्रस्यापि श्रवणं यथा औपपातिके यावत् एकाभिमुखाः क्षत्रियकुण्डग्रामं नगरं मध्यंमध्येन निर्गच्छन्ति, निर्गत्य यत्रैव माहनकुण्डग्रामः नगरं यत्रैव बहुशालकं चैत्यं, तत्रैव उपागच्छन्ति, एवं यथा औपपातिके यावत् त्रिविधया पर्युपासनया पर्युपासते ।
भाष्य
ततः तस्य जमालेः क्षत्रियकुमारस्य तं महज्जनशब्दं वा यावत् जनसन्निपातं वा श्रृण्वतः वा पश्यतः वा अयमेतद्रूपः आध्यात्मिकः चिन्तितः प्रार्थितः मनोगतः संकल्पः समुदपद्यत - किमद्य क्षत्रियकुण्डग्रामे नगरे इन्द्रमहः इति वा, स्कंदमहः इति वा, मुकुन्दमहः इति वा, नागमहः इति वा, यक्षमहः इति वा, भूतमहः इति वा, कूपमहः इति वा, तडागमहः इति वा, नदीमहः इति वा, द्रहमहः इति वा, पर्वतमहः इति वा, रूक्षमहः इति वा, चैत्यमहः इति वा, स्तूपमहः इति वा, यत् एते बहवः उग्राः भोजाः राजन्याः, इक्ष्वाकाः, नागाः कौरव्याः क्षत्रियाः, क्षत्रियपुत्राः, भटाः, भटपुत्राः, योधाः, प्रशास्तारः मल्लवयः लिच्छवयः लिच्छविपुत्राः अन्ये च बहवः राजेश्वर - 'तलवर' - माडम्बिक-कौटुम्बिकइभ्यः श्रेष्ठि-सेनापति सार्थवाहप्रभृतयः स्नाताः कृतबलिकर्माणः यथा औपपातिके यावत् क्षत्रियकुण्डग्रामे नगरे मध्यमध्येन निर्गच्छन्ति ?- एवं सम्प्रेक्षते, सम्प्रेक्ष्य कञ्चुकि- पुरुषं शब्दयति, शब्दयित्वा एवम् अवादीत् किं देवानुप्रियाः ! अद्य क्षत्रियकुण्डग्रामे नगरे इन्द्रमहः इति वा यावत् निर्गच्छन्ति ?
For Private & Personal Use Only
भगवई तप से अपने आपको भावित करते हुए रह रहे हैं।
देवानुप्रियो ! ऐसे अर्हत् भगवानों के नामगोत्र का श्रवण भी महान फलदायक है, औपपातिक की भांति वक्तव्य है, यावत् एक दिशा के अभिमुख क्षत्रियकुंडग्राम नगर के ठीक मध्य से निकलते हैं, निकलकर जहां ब्राह्मणकुंडग्राम नगर है, जहां बहुशालक चैत्य है, वहां आते हैं। इस प्रकार औपपातिक की भांति वक्तव्य है यावत् तीन प्रकार की पर्युपासना से पर्युपासना कर रहे हैं।
१५८. क्षत्रिय कुमार जमालि उस महान् जनशब्द यावत् जनसन्निपात को सुन रहा है, देख रहा है। उसके इस प्रकार का आध्यात्मिक, स्मृत्यात्मक, अभिला षात्मक, मनोगत संकल्प उत्पन्न हुआ क्या आज क्षत्रियकुंडग्राम नगर में इन्द्र महोत्सव है? स्कंद महोत्सव है? मुकुन्द महोत्सव है? नाग महोत्सव है? यक्ष महोत्सव है? भूत महोत्सव है ? कूप महोत्सव है? तालाब महोत्सव है? नदी महोत्सव है? द्रह महोत्सव है? पर्वत महोत्सव है ? वृक्ष महोत्सव है ? चैत्य महोत्सव है? स्तूप महोत्सव है? जिससे कि ये बहुत उग्र, भोज, राजन्य, इक्ष्वाकु, नाग, कौरव, क्षत्रिय, क्षत्रियपुत्र, भट, भटपुत्र, योद्धा, प्रशासक, मल्लवी, लिच्छवी, लिच्छविपुत्र तथा अन्य अनेक राजे, युवराज, कोटवाल, मडंबपति, कुटुम्बपति, इभ्य, सेठ, सेनापति, सार्थवाह आदि स्नात होकर, बलिकर्म कर औपपातिक की भांति वक्तव्य है, यावत् क्षत्रियकुंडग्राम नगर के ठीक मध्य से निकल रहे हैं? उसने इस प्रकार देखा, देखकर कंचुकीपुरुष को बुलाया, बुलाकर इस प्रकार बोला- देवानुप्रियो ! क्या आज क्षत्रियकुण्डग्राम नगर इन्द्र महोत्सव है यावत् सार्थवाह आदि निर्गमन कर रहे हैं ?
www.jainelibrary.org