Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 02 Bhagvai Terapanth

SR No.: 003594
Original Sutra Author: N/A
Author: Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati
Publication Year: 2000
Total Pages: 596
Language: Prakrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_bhagwati
File Size: 20 MB

Page 549

भगवती वृत्ति
१०. "एमेव होइ खेत्ते एगपएसावगाहणाईसु । ठाणंतरसंकंतिं पडुच्च कालेण मग्गणया ।। " एवमेव द्रव्यपरिणामवद् भवति क्षेत्रे क्षेत्रमधिकृत्य एकप्रदेशावगाढादिषु पुद्गलभेदेषु स्थानान्तरगमनं प्रतीत्य कालेन कालाप्रदेशानां मार्गणा ।
यथा क्षेत्रतः एवमवगाहनादितोऽपीत्येतदुच्यते— ११. “संकोयविकोयंपि हु पडुच्च ओगाहणाए एमेव ।
तह सुहुमबायरथिरेयरे य सद्दाइ परिणामं ।। " अवगाहनाया: संकोचं विकोचं च प्रतीत्य कालाप्रदेशाः स्युः तथा सूक्ष्मबादरस्थिरास्थिरशब्दमनः कर्मादिपरिणामं च प्रतीत्येति । १२. "एवं जो सव्वो च्चिय परिणामो पोग्गलाण इह समये । तं तं पडुच्च एसिं कालेणं अपएसत्तं ॥ " 'एसिं' त्ति पुद्गलानामित्यर्थः
१३. "कालेण अप्पएसा एवं भावापएसएहिंतो ।
होति असंखिज्जगुणा सिद्धा परिणामबाहुल्ला | १४. एतो दव्वासेण अप्पएसा हवंतिऽसंखगुणा ।
पण ते परमाणू कहते बहुयत्ति तं सुणसु ॥ १५. अणु संखेज्जपएसिय असंख गुणऽणंतपएसिया चेव । चउरो च्विय रासी पोग्गलाण लोए अणंताणं ॥
५२७
१६. तत्थाणंतेहिंतो सुत्तेऽ णंतप्पएसिएहिंतो
जेण पएसडाए भणिया अणवो अनंतगुणा ।। " अनन्तेभ्यः अनन्तप्रदेशिकस्कन्धेभ्यः प्रदेशार्थतया परमाणवोऽनन्तगुणाः सूत्रे उक्ताः सूत्रं चेदं 'सव्वत्थोवा अणंतएसिया खंधा दव्वट्टयाए, ते चेव पएसट्टयाए अणंतगुणा, परमाणुपोग्गला दव्वपएसट्टयाए अनंतगुणा, संखेज्जपएसिया खंधा दव्वट्ठयाए संखेज्जगुणा ते चेव पएसट्टयाए खंजेज्जगुणा असंखेज्जपएसिया खंधा दव्वट्टयाए असंखेज्जगुणा ते चेव पट्टयाए असंखगुण' त्ति ॥ भगवई २५ / १६३ १७. 'संखेज्जतिमे भागे संखेज्जपएसियाण वट्टेति ।
नवरमसंखेज्जपएसियाण भागे असंखइमे ॥ " संख्येयतमे भागे संख्यातप्रदेशिकानामसंख्याततमे चासंख्यातप्रदेशिकानामणवो वर्त्तन्ते, उक्तसूत्रप्रामाण्यादिति । १८. "सइवि असंखेज्जपएसियाणं तेसिं असंखभागत्ते ।
बाहुल्लं साहिज्जइ फुडमवसेसाहिं रासीहिं ।। " संख्यातप्रदेशिकानन्तप्रदेशकाभिधानाभ्यां, इह च संख्यातप्रदेशिकराशेः संख्यातभागवर्त्तित्वात्तेषां स्वरूपतो बहुत्वमवगम्यते, अन्यथा
तस्याप्यसंख्येयभागेऽनन्तभागे वा तेऽभविष्यन्निति । १९. "जेणेक्करासिणो च्चिय असंखभागेण सेसरासीणं । तेणासंखेज्जगुणा अणवो कालापएसेहिं ।। "
न शेषराश्योरिति, अस्यायमर्थः - अनन्तप्रदेशिकराशेरनन्त
Jain Education Intemational
श. ५ : उ. ८ : सू. २०६
गुणास्ते संख्यातप्रदेशिकराशेस्तू संख्यातभागे संख्यातभागस्य च विवक्षया नात्यन्तमल्पता, कालतः सप्रदेशष्वप्रदेशेषु च वृत्तिमतामणूनां बहुत्वात् कालाप्रदेशानां च सामयिकत्वे ' नात्यन्तमल्पत्वात् कालाप्रदेशेभ्योऽसंख्यातगुणत्वं द्रव्याप्रदेशानामिति ।
२०. "एत्तो असंखगुणिया हवंति खेत्तापएसियासमए जं ते ता सव्वे च्चिय अपएसा खेत्तओ अणवो ।। " एतद् भावना च वक्ष्यमाणस्थापनातोऽवसेया २१. "दुपएसियाइएसुवि पएसपरिवुड्डिएस ठाणेसु । लब्भइ इक्किक्को चिय रासी खित्तापएसाणं ॥ २२. एत्तो खित्ताएसेण, चेव सपएसया असंखगुणा । एगपएसोगाढे मोत्तुं सेसावगाहणया ||
२३. ते पुण दुपएसोगाहणाइया सव्वपोग्गला सेसा।
तेय असंखेज्जगुणा अवगाहणठाणबाहुल्ला ।। २४. दव्वेण होंति एत्तो सपएसा पोग्गला विसेसहिया ।
कालेण य भावेण य एमेव भवे विसेसहिया ।। " मिश्राणामित्यप्रदेशसप्रदेशानां मीलितानां संक्रमं प्रति-अप्रदेशेभ्यः सप्रदेशेष्वल्पबहुत्वविचारे संक्रमे क्षेत्रतः सप्रदेशा असंख्येयगुणाः क्षेत्रतोऽप्रदेशेभ्यः सकाशात् स्वस्थाने पुनः केवलसप्रदेशचिन्तायां स्तोका एव ते क्षेत्रतः सप्रदेशा इति । २५. " भावाईया वट्टा असंखगुणिया जमऽप्पएसाणं । तो सप्पएसयाणं खेत्ताविसेसपरिवुड्डी ॥ " एतदेवोच्यते—अर्थत इति व्याख्यानापेक्षया
२६. "मीसाण संकमं पड़ सपएसा खेत्तओ असंखगुणा । भणिया सट्टाणे पुण थोवच्चिय ते गहेयव्वा ॥ " एतदेवोच्यते - अर्थत इति व्याख्यानापेक्षया २७. खेत्तेण सप्पएसा थोवा दव्वट्टभावओ अहिया ।
सप सप्पाबहुयं सट्टा अत्थओ एवं ॥
२८. पढमं अपएसाणं बीयं पुण होइ सप्पएसाणं । तइयं पुण मीसाणं अप्पबहुं अत्थओ तिण्णि || अर्थतो- व्याख्यानद्वारेण त्रीण्यल्पबहुत्वानि भवन्ति, सूत्रे त्वेकमेव मिश्राल्पबहुत्वमुक्तमिति ।
२९. "ठाणे ठाणे वड्ड भावाईण जमप्पएसाणं । तं चिय भावाईण परिभस्सति सप्पएसाणं ।। " यथा किल कल्पनया लक्षं समस्तपुद्गलास्तेषु भावकाल द्रव्यक्षेत्रतोऽप्रदेशाः क्रमेण एकद्विपंचदशसहस्रसंख्या: सप्रदेशास्तु नवनवत्यष्टनवतिपंचनवतिनवतिसहस्रसंख्या: ततश्च भावाप्रदेशेभ्यः कालाप्रदेशेषु सहस्रं वर्द्धते तदेव भावसप्रदेशेभ्यः कालसप्रदेशेषु हीयत इत्येवमन्यत्रापीति स्थापना चेयम्