SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 396
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ भगवती वृत्ति ३५३ श.१: उ.१: सू.१५ "ठिइ उस्सासाहारे किं वाऽऽहारेति सबओ वावि ? कति मागं सव्वाणि व? कीस व भुजो परिणमंति ॥" व्याख्या, स्थितिरिकाणां वाच्या, उच्छ्वासश्च, तौ चोक्तावेव। तथा 'आहारे'त्ति आहारविषयो विधिर्वाच्यः, स चैवम्-‘णेरइयाणं भंते ! आहारट्ठी? हंता आहारट्ठी। णेरइयाणं भंते ! केवइकालस्स आहारट्टे समुप्पजइ ? 'आहारार्थः' आहारप्रयोजनमाहारार्थित्वमित्यर्थः। 'गोयमा! णेरइयाणं दुविहे आहारे पन्नत्ते' अभ्यवहारक्रियेत्यर्थः, तंजहा–आभोगनिव्वत्तिए य अणाभोगनिव्वतिए य। तत्राभोगः-अभिसन्धिस्तेन निवर्तितः कृत आभोगनिवर्तितः आहारयामीतीच्छापूर्वक इत्यर्थः । अनाभोगनिवर्तितस्तु आहारयामीति विशिष्टेच्छामन्तरेणापि। प्रावृट्काले प्रचुरतरप्रश्रवणाघभिव्यंग्यशीतपुद्गलाधाहारवत् । 'तत्थ णं जे से अणाभोगनिव्वत्तिए से णं अणुसमयविरहिए आहारटे समुप्पज्जइ' अणुसमयंत्ति प्रतिक्षणं संततातितीव्रक्षुवेदनीयकर्मोदयत ओजआहारादिना प्रकारेणेति । 'अविरहिए'त्ति चुक्कस्खलितन्यायादपि न विरहितः, अथवा प्रदीर्घकालोपभोग्याहारस्य सकृद्ग्रहणेऽपि भोगोऽनुसमयं स्यादतो ग्रहणस्यापि सातत्यप्रतिपादनार्थमविरहितमित्याह'तत्थ णं जे से आभोगनिव्वत्तिए से णं असंखेजसमइए अंतोमुहुत्तिए आहारटे समुष्पज्जइ' असंख्यातसामयिकः पल्योपमादिपरिमाणोऽपि स्यादत आह–अंतोमुहुत्तिए'त्ति । इदमुक्तं भवति–आहारयामीत्यभिलाष एतेषां गृहीताहारद्रव्यपरिणामतीव्रतरदुःखजननपुरस्सरमन्तर्मुहूर्त्तान्निवर्तत इति। 'किं वाऽहारेंति'त्ति किं स्वरूपं वा वस्तु नारका आहारयन्ति ? इति वाच्यं, वा शब्द: समुच्चये, तत्रेदं प्रश्ननिर्वचनसूत्रम्-‘णेरइया णं भंते ! किमाहारमाहारेंति? गोयमा ! दव्वओ अणंतपएसियाई' अनन्तप्रदेशवन्ति पुद्गलद्रव्याणीत्यर्थः तदन्येषामयोग्यत्त्वात् । 'खेत्तओ असंखेज्जपएसावगाढाई' न्यूनतरप्रदेशावगाढानि हि न ग्रहणप्रायोग्यानि' अनंतप्रदेशावगाढानि तु न भवन्त्येव, सकललोकस्याप्यसंख्येयप्रदेशपरिमाणत्वात् 'कालओ अण्णतरविइयाई' जघन्यमध्यमोत्कृथस्थितिकानीत्यर्थः । स्थितिश्चाहारयोग्यस्कन्धपरिणामेनावस्थानमिति । 'भावओ वण्णमंताई गंधमंताई रसमंताई फासमंताई आहारिति। 'जाई भावओ वण्णमंताई आहारेति ताई किं एगवण्णाई आहारेंति ? जाव किं पंचवण्णाई आहारेंति ? गोयमा ! ठाणमग्गणं पडुच्च एगवण्णाई पि आहारेंति जाव पंचवण्णाई पि आहारेति।' विहाणमग्गणं पडुच्च कालवन्नाई पि आहारेंति जाव सुकिल्लाइंपि आहारेति ।' तत्र'ठाणमग्गणं पडुच्च'त्ति तिष्ठन्त्यस्मिन्निति स्थानं सामान्यं यथैकवर्णं द्विवर्णमित्यादि, 'विहाणमग्गणं पडुच्च' त्ति विधानं-विशेषः कालादिरिति । जाई वन्नओ कालवन्नाई आहारेंति ताई किं एगगुणकालाई आहारेति जाव दसगुणकालाई आहारेंति संखेज्जगुणकालाई असंखेजगुणकालाई अनन्तगुणकालाई आहारेंति ? गोयमा ! एकगुणकालाई पि आहारेंति जाव अनन्तगुणकालाई पि आहारेति, एवं जाव सुक्किलाई, एवं गंधओवि रसओवि। 'जाई भावओ फासमंताई ठाणमग्गणं पडुच्च णो एगफासाई आहारेंति, णो दुफासाई आहारेंति, णो तिफासाई आहारेंति' एकस्पर्शानामसम्भवादन्येषां चाल्पप्रदेशिकतासूक्ष्मपरिणामाभ्यां ग्रहणायोग्यत्वात्। 'चउफासाई पि आहारेंति जाव अट्ठफासाई पि आहारेति' बहुप्रदेशताबादरपरिणामाभ्यां ग्रहणयोग्यत्वादिति, 'विहाणमग्गणं पडुच्च कक्खडाई पि आहारेंति जाव लुक्खाई पि आहारेंति।' 'जाई फासओ कक्खडाई आहारेति ताई किं एगगुणकक्खडाई आहारेति जाव अनन्तगुणकक्खडाई आहारेंति ? गोयमा ! एगगुणकक्खडाई पि आहारेति जाव अणंतगुणकक्खडाई पि आहारेति एवं अट्ठवि फासा भाणियव्वा जाव अणंतगुणलुक्खाई पि आहारैति। 'जाई भंते ! अणंतगुणलुक्खाई आहारेंति ताई कि पुट्ठाई आहारति अपुट्ठाई आहारेंति ? गोयमा ! पुट्ठाई आहारेंति णो अपुट्ठाइं अहारेंति' 'पुढाई' ति आत्मप्रदेशस्पर्शवन्ति, तत्पुनरात्मप्रदेशस्पर्शनमवगाढक्षेत्राद्बहिरपि भवति अत उच्यते-जाई भंते ! पुट्ठाई आहारेति ताई किं ओगाढाई आहारेंति अणोगाढाई आहारैति ? गोयमा ! ओगाढाइं नो अणोगाढाई' 'अवगाढानी' ति आत्मप्रदेशैः सहैकक्षेत्रावगाढानीत्यर्थः । 'जाई भंते ! ओगाढाई आहारेति ताई किं अणंतरोगाढाई आहारेंति परंपरोगाढाई आहारेंति ? गोयमा ! अणंतरोगाढाई आहारेंति' णो परंपरोगाढाई आहारेंति।' अनन्तरावगाढानीति येषु प्रदेशेष्वात्माऽवगाढस्तेष्वेव यान्यवगाढानि तान्यनन्तरावगाढानि अन्तराऽभावेनावगाढत्वात् यानि च तदन्तरवर्तीनि तान्यवगाढसम्बन्धात्परम्परावगाढानीति। 'जाई भंते ! अणंतरोगाढाई आहारेंति ताई किं अणूई आहारेंति बादराई आहारेति ? गोयमा ! अणूई पि आहारेति बादराई पि आहारेंति' तत्राणुत्वं बादरत्वं चापेक्षिकं तेषामेवाहारयोग्यानां स्कन्धानां प्रदेशवृद्ध्या वृद्धानामवसेयम्। 'जाई भंते ! अणूई पि आहारेंति बादराई पि आहारेति ताई किं उडं आहारेति ? एवं अहेवि तिरियंपि ? गोयमा ! उइंपि आहारेंति एवं अहेवि तिरियंपि। 'जाई भंते ! उड्डु पि आहारैति अहेवि तिरियं पि आहारेति ताई किं आई आहारेंति मज्झे आहारेंति पज्जवसाणे आहारेंति ? गोयमा ! तिविहावि', अयमर्थः-आभोगनिवर्तितस्याहारस्यान्तर्मोहूर्तिकस्यादिमध्यावसानेषु सर्वत्राहारयन्तीति। 'जाई भंते ! आई मज्झे अवसाणेवि आहारेति ताई किं सविसए आहारेंति अविसए आहारेंति ? गोयमा ! सविसए नो अविसए आहारेंति' तत्र स्वः स्वकीयो विषयः स्पृष्टावगाढानन्तरावगाढाख्यः स्वविषयस्तस्मिन्नाहारयन्ति । १. तद्ग्रहणप्रायोग्यानि क. ख. २. बहुप्रदेशिकता क बहुप्रदेशिता छ. ३. तदनन्तरवत्तीनि ख. ग. घ. च. ४. बायराई क.छ. ५. आदि ख. ग. घ. छ. ६. तिहावि क. च. छ. ७. सविसए आहारेति छ. For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org Jain Education International
SR No.003593
Book TitleAgam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01 Bhagvai Terapanth
Original Sutra AuthorN/A
AuthorTulsi Acharya, Mahapragna Acharya
PublisherJain Vishva Bharati
Publication Year1994
Total Pages458
LanguagePrakrit
ClassificationBook_Devnagari, Agam, Canon, & agam_bhagwati
File Size12 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy