SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 1148
Loading...
Download File
Download File
Translation AI Generated
Disclaimer: This translation does not guarantee complete accuracy, please confirm with the original page text.
The *Bumbu*, *Nala*, *Ugra*, *Bhoga*, *Rajanya* and others are *Jatyarya* and *Kularya* with pure lineage originating from *Kulkaras* like *Chakravarti*, *Baldeva*, *Vasudeva* and the third, fifth and seventh *Kulkaras* and the rest. In *Prajnapan*, merchants of *Dusyak-Vastra*, merchants of *Sut*, merchants of *Kapas* or *Rui*, *Nai*, *Kumhar* etc. are considered as *Karyas* who perform *Praryakarma*. There are many types of *Shilparya* humans like *Tunnag* (rougheners), *Tantuvaay* (weavers), *Pustakar*, *Lepyakar*, *Chitrakara* etc. In *Tattvarthavatik*, *Karyas* and *Shilparyas* are considered the same. They have classified *Karyas* into three categories: *Savadhya Karya*, *Alp Savadhya Karya* and *Asavadhya Karya*. Those who perform *Asi*, *Mashi*, *Krishi*, *Vidya*, *Shilp* and *Vanikkarma* are *Savadhya Karyas*. *Shravak* and *Shravika* are *Alp Savadhya Karyas*; *Samyami Shraman* are *Asavadhya Karyas*. In *Tattvarthabhashya*, *Yajan*, *Yajan*, *Adhyayan*, *Adhyapan*, *Prayog*, *Krishi*, *Lipi*, *Vanijya* and *Yoni Samposhan* are considered as *Shilparya* for those who earn their livelihood from weaving, pottery, barbering, tailoring and other various types of artisans. In *Prajnapan*, those who speak *Ardhamagadhi* language and write in *Brahmi* script are called *Bhasharya*. *Tattvarthavatik* does not mention *Bhasharya*. In *Tattvarthabhashya*, those who pronounce the language of civilized humans with fixed letters, *Lokarudh*, clear words and five types of *Paryas* correctly are considered as *Bhasharya*. Bhagwan Mahavira himself spoke *Ardhamagadhi* language. *Ardhamagadhi* is considered as *Devavani*. *Samyak Gyani* is considered as *Gyanarya*, *Samyak Drishti* is considered as *Darshanarya* and *Samyak Charitri* is considered as *Charitraraya*. *Gyanarya*, *Darshanarya*, *Charitraraya* all three are related to the religious world. Those humans who have attained these three jewels, no matter what caste or family they belong to, are *Aryas*. In the absence of these three jewels, they are *Anaryas*. The division of *Paryas* has been done from a geographical perspective, from the perspective of livelihood, from the perspective of caste and language. The reason for considering 25 and a half countries as *Paryas* from our perspective could be that Jainism and Jain culture have been widely propagated there. From this perspective, they may have been called *Arya Janapada*. The scholars of the Vedic tradition have written about the *Ang*, *Bang* etc. *Janapadas*: "Ang-Bang-Kalingeshusourastramagadheshucha. Tirthayatraam Vina Gachchan Punah Sanskaramhati //" i.e. in *Ang* (Munger-Bhagalpur), *Bang* (Bengal), *Kaling* (Odisha), *Saurashtra* (Kathiawar) and *Magadh* (Patna Gaya etc.), one has to be purified again by performing *Upanayanadi* rituals after going there except for pilgrimage.
Page Text
________________ बुम्बु, नाल, उग्र, भोग, राजन्य आदि को जात्यार्य और कुलकर, चक्रवर्ती, बलदेव, वासुदेव तथा तीसरे, पांचवें और सातवें कुलकर से लेकर शेष कुलकरों से उत्पन्न विशुद्ध वंश वाले कुल-प्रार्य हैं। प्रज्ञापना में दूष्यक-वस्त्र के व्यापारी, सूत के व्यापारी, कपास या रुई के व्यापारी, नाई, कुम्हार आदि प्रार्यकर्म करने वाले मानवों को कार्य माना है / शिल्पार्य मानव के तुण्णाग (रफ करने वाले), तन्तुवाय (जुलाहे), पुस्तकार, लेप्यकार, चित्रकार आदि अनेक प्रकार हैं। तत्त्वार्थवातिक में कार्य और शिल्पार्य को एक ही माना है। उन्होंने कार्य के सावध कार्य, अल्प सावध कार्य, असावध कार्य यह तीन भेद किए हैं। असि, मषि, कृषि, विद्या, शिल्प और वणिककर्म करने वाले सावद्य कार्य हैं। श्रावकश्राविकाएँ अल्प सावद्य कार्य हैं; संयमी श्रमण असावद्य कार्य हैं।॥ तत्त्वार्थभाष्य में यजन, याजन, अध्ययन, अध्यापन, प्रयोग, कृषि, लिपि, वाणिज्य और योनि संपोषण से आजीविका करने वाले बुनकर, कुम्हार, नाई, दर्जी और अन्य अनेक प्रकार के कारीगरों को शिल्पार्य माना है। अर्द्धमागधी भाषा बोलने वाले तथा ब्राह्मी लिपि में लिखने वाले को प्रज्ञापना में भाषार्य कहा है। तत्त्वार्थवार्तिक में भाषार्य का वर्णन नहीं आया है। तत्त्वार्थभाष्य में सभ्य मानवों की भाषा के नियत वर्णों, लोकरूढ, स्पष्ट शब्दों तथा पांच प्रकार के पार्यों के संव्यवहार का सम्यक प्रकार से उच्चारण करने वाले को भाषार्य माना है। भगवान महावीर स्वयं अर्धमागधी भाषा बोलते थे।'अर्धमागधी को देववाणी माना है। सम्यक ज्ञानी को ज्ञानार्य, सम्यक दृष्टि को दर्शनार्य और सम्यक चारित्री को चारित्रार्य माना गया है। ज्ञानार्य, दर्शनार्य, चारित्रार्य इन तीनों का सम्बन्ध धार्मिक जगत् से है। जिन मानवों को यह रत्नत्रय प्राप्त है, फिर वे भले ही किसी भी जाति के या कुल के क्यों न हों, आर्य हैं। रत्नत्रय के अभाव में वे अनार्य हैं। पार्यों का जो विभाग किया गया है वह भौगोलिक दृष्टि से, आजीविका की दृष्टि से, जाति और भाषा की दृष्टि से किया गया है। साढ़े पज्चीस देशों को जो पार्य माना गया है, हमारी दृष्टि से उसका कारण यही हो सकता है कि वहां पर जैनधर्म और जैन संस्कृति का अत्यधिक प्रचार रहा है। इसी दृष्टि से उन्हें आर्य जनपद कहा गया हो। वैदिक परम्परा के विज्ञों ने अंग-बंग आदि जनपदों के विषय में लिखा है "अंग-बंग-कलिङ्गेषु सौराष्ट्रमगधेषु च। तीर्थयात्रां विना गच्छन् पुनः संस्कारमहति // " अर्थात्-अंग (मुगेर-भागलपुर), बंग (बंगाल), कलिंग (उडीसा), सौराष्ट्र (काठिवावाड़) और मगध पटना गया आदि) में तीर्थयात्रा के सिवाय जाने से फिर से उपनयनादि संस्कार करके शुद्ध होना पड़ता है। 58. जोत्यार्याः इक्ष्वाकवो विदेहा हर्यम्बष्ठा ज्ञाताः कुरवो बुम्बुनाला उग्रभोगा राजन्या इत्येवमादयः / कुलार्या: कुलकराश्चक्रवतिनो बलदेवा वासुदेवाः / ये चान्ये प्रातृतीयादापंचमादासप्तमाद् वा कुलकरेभ्यो वा विशुद्धान्वयप्रकृतयः / -तत्त्वार्थभाष्य 315 89. तत्त्वार्थवार्तिक 3 / 36, पृष्ठ 201 90. तत्त्वार्थभाष्य, 3 / 15 91. वही, 3315 92. अद्धमागहाए भासाए भासइ अरिहा धम्म। -प्रौपपातिक सूत्र 56 93. देवा णं अद्धमागहाए भासाए भासंति। -भगवती 5441191 [31] Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003483
Book TitleAgam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Stahanakvasi
Original Sutra AuthorShyamacharya
AuthorMadhukarmuni, Gyanmuni, Shreechand Surana, Shobhachad Bharilla
PublisherAgam Prakashan Samiti
Publication Year1983
Total Pages1524
LanguagePrakrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size37 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy