________________
ain ૬ ]
प्राचीन गुजराती साहित्यमां 'गुजरात' ना उल्लेख [ १०७ સાહિત્ય, શિલાલેખો અને તામ્રપત્રો જેવાં વિદ્નન્સન્માન્ય લખાણોમાં એનાં ગૂર્જરાત્રા', ‘ગૂર્જરત્રા’, ‘ગુજ્જરત્તા' કે ‘ગુર્જરઢ’ જેવાં સંસ્કારેલાં કૃત્રિમ રૂપોને સ્થાન મળે એ સમજી શકાય એવું છે.
કર્તાનું કે કૃતિનું નામ તથા રમ્યાસંવત ઋણી શકાતાં નધી. પણ ભાષા અને લિયે ઉપરથી પ્રત વિક્રમના સત્તરમા સૈકામાં લખાયેલી લાગે છે. આ રાસાના ૧૧મા પાના ઉપર ૧૧મી ઢાળના આરંભમાં ઢાલ ૧૧મી ગૃજરાતી. ફૂલડાંની” એ પ્રમાણે દેશીના ઢાળનો નિર્દેશ છે. હવે, હરિયાલી ’ ( ટુંકા પદોમાં વિનોદાત્મક અવળવાણી દ્વારા ગૂઢ આધ્યાત્મિક અર્થોનો નિર્દેશ કરતો એક જૂનો કાવ્યપ્રકાર )ને ‘ ફૂલડાં’ નામથી ઓળખવામાં આવે છે, અને તે જ અર્થ ને અહીં ઉદ્દિષ્ટ હોય તો ‘ગુજરાતી ફૂલડાં’માં ‘ગુજરાતી ’ એ ભાષાનું જ નામ ગણાય, અને એ રીતે પ્રેમાનંદ પૂર્વેનો આ ગુજરાતી’ ભાષાનો ઉલ્લેખ ગણાય. આ ઉલ્લેખને ઘડીભર આજુએ રાખીએ તો પણ જો આ પ્રાન્તના વતનીઓ, ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે, ‘ગુજરાતી' કહેવાતા હોય તો તેમની ભાષા પણ એ નામે ઓળખાય એ અશક્ય નથી; અને ઉપરનાં પ્રમાણો ધ્યાનમાં લેતાં પ્રેમાનંદની પહેલાં લોકબોલીમાં પણ ભાષા માટે ‘ગુજરાતી’ નામ નહીં જ વપરાતું હોય એમ માનવું વધારે પડતું છે. અલમત, આ દિશામાં વિશેષ સંશોધનની જરૂર છે.
૨૦ ગુજરાત વર્નાકયુલર સોસાયટી, ઉચ્ચ અભ્યાસ અને સંશોધન વિભાગ ( ૧૯૪૨ –૪૩) માટે તૈયાર કરેલો નિબંધ.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
