Balshiksha

SR No.: 003395
Original Sutra Author: N/A
Author: Jinvijay
Publisher: Rajasthan Prachyavidya Pratishthan Jodhpur
Publication Year: 1968
Total Pages: 208
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 10 MB

Page 50

बालशिक्षा - षष्ठ उक्तिप्रक्रमः ।
४३
कीज दीजह लीज इत्यादी वक्रोक्तौ कर्मणि वर्त्तमानाया आत्मनेपदम् । करिजे जे जे इत्यादी एकारान्तवचने सप्तमी ।
करि इ इ इत्यादी अनुमति पञ्चमी । विशेषः समर्थनाशिषोश्च । परैरशक्यस्य वस्तुनोऽध्यवसायः समर्थना । अहं पर्वतमुत्पादयामि । समुद्रमपि शोषयामि । इति । इष्टार्थस्याशंसनमाशीः । जीवतु भवान् । नन्दतु भवान् । क्रियासमभिहारे सर्वकालेषु मध्यमैकवचनं पञ्चम्याः । क्रियासमभिहारः पौनः पुण्यं (न्यं) भृशार्थी वा ॥ यथा माघमहाकाव्ये यो रावणः
-
पुरीमवस्कन्द लुनीहि नन्दनं मुषाण रत्नानि हरामराङ्गनाः । अत्रात काले हि ।
कीजउ दीजउ लीजउ इत्यादौ कर्मण्यात्मनेपदं पञ्चम्याः । की उं दीघउं लीधरं इत्यादौ परोक्षा ह्यस्तन्यद्यतन्यौ च । कालि की उं इत्यादी ह्यस्तन्येव । न परोक्षाद्यतन्यौ । आजु की उं इत्यादौ अद्यतनी । न परोक्षाह्यस्तन्यौ ।
म करि म लइ म दइ; म करिसि म लेसि म देसि इत्यादी माशब्दयोगेऽयतनी । मा स्म योगे ह्यस्तनी च । चकारादद्यतन्यपि । माङ् योगे तु यथा प्राप्ते पञ्चमी भविष्यन्ती च ।
मकीधु म लघु दीधु इत्यादी कर्मणि माशब्दयोगे अद्यतन्याः, मास्मयोगे ह्यस्तन्यद्यतन्योः । माङ्योगे तु पञ्चम्या आत्मनेपदम् । जइ करत जइ लेत जइ देत इत्यादी क्रियातिपत्तिः ।
जड़ कीजत लीजत दीजत इत्यादी कर्म्मणि क्रियातिपत्तिरात्मनेपदम् । करिसिइ लेसि देसिइ इत्यादी, नहीं करइ नहीं लियइ नहीं दियइ इत्यादौ च भविष्यन्ती ।
कीजिसिइ लीजिसिइ दीजिसिह इत्यादी, नहीं कीजइ नहीं लीजइ नहीं दीजइ इत्यादी च कर्म्मणि भविष्यन्त्यात्मनेपदम् ।
कालि रिसइ इत्यादौ श्वस्तनी ।
शत्रुजिसि वर्ष शत्रु जीविसह इत्यादी आशीर्युक्ते भविष्यति काले आशीः ।
अथ कृत्प्रत्ययप्राप्तिमाह- करतउ लेतर देत इत्यादी कर्त्तरि वर्त्तमाने शन्तुङ - आनशौ । परस्मैपदिनि शन्तृङ् । आत्मनेपदिनि आनशू । उभपदनिद्वावपि ।
कीजतउ लीजतउ दीजतउ इत्यादी कर्मण्यानशू । करणाहरु णाहरु देणाहरु इत्यादौ वर्त्तमाने वुण - तृचौ । कीधउं दीघउं लीधउं इत्यादौ अतीते निष्ठा कन्सु - कानौ च ।