________________
४२०
अनुयोगद्वार-चूलिकासूत्रं ओसप्पिणीहि कालओ खेत्तओ अंगुलपयरस्स आवलिआए असंखिज्जइभागपडिभागेणं, मुक्के लया जहा ओहिआ ओरालिअसरीरा तहा भाणिअव्वा, वेउचिअआहारगसरीरा बरेलया नत्थि मुकेल्लया जहा ओहिआ ओरालिअसरारा तहा भाणिअव्या, तेआगकम्मगसरीरा जहा एएसिं चेव ओरालिअसरीरा तहा भाणिअब्वा, जहा बेइंदिआणं तहा तेइंदियचउरिदियाणवि भाणिअब्बा।
पंचिंदियतिरिक्खजोणियाणवि ओरालिअसरीरा एवं चेव भाणिअब्वा, पंचिंदिअतिरिक्खजोणिआणं भंते ! केवइया वेउविअसरीरा पन्नता?, गो० ! दुविहा पन्नत्ता, तंजहा-बद्धल्लेया यमकेलेया य, तत्थ णं जे ते बद्धलेया तेनं असंखिज्जा असंखिज्जाहिंउस्सप्पिणीओरप्पिणीहिं अवहीरंति कालओ खेत्तओ असंखिज्जाओ सेढीओ पयरस्स असंखिज्जइभागो तासिणं सेढीणं विक्खंभसूई अंगुलपढमवागमूलस्स असंखिज्जइभागो, मुक्केल्लया जहा ओहिआ ओरालिआ तहा भा०, आहारयसरीरा जहा बेइंदिआणं तेअगकम्मसरीरा जहा ओरालिया।।
वृ.अत्र बद्धौदारिकाण्यसङ्ख्येयानि कालतोऽसङ्ख्येयोत्सर्पिण्यवसर्पिणीसमयराशितुल्यानि, क्षेत्रतस्तु प्रतरासङ्खयेयभागवर्त्य सङ्घयेय श्रेणीनां यः प्रदेशराशिः ततुल्यानि, तासां च प्रतरासङ्ख्येयभागवर्तिश्रेणीनां विष्कम्भसूचिरसङ्ख्येययोजनकोटिकोटीप्रमाणाऽत्र ग्राह्या। एतदेव विशेषतरमाह-'असंखेज्जाई सेढिवग्गमूलइ'ति, एकस्या नभः श्रेणेर्यः प्रदेशराशिः स सद्भावतोऽसङ्ख्यातप्रदेशात्मकोऽपि कल्पनया पञ्चषष्टिसहस्राणि पञ्च शतानिषट्त्रिंशदधिकानि ६५५३६, अस्य प्रथमं वर्गमूलं २५६, द्वितीयं १६, तृतीयं ८, चतुर्थं २, एतानि कल्पनया चत्वार्यपि सद्भावतोऽसङ्ख्येयानि वर्गमूलानि, एतेषां च मीलने कल्पनया अष्टसप्तत्यधिके द्वे शते सद्भावतस्त्वसङ्ख्येयाः प्रदेशा जायन्ते, तत एतावत्प्रदेशा प्रस्तुतविष्कम्भसूचिर्भवति, ईदानी प्रस्तुतशरीरमानमेव प्रकारान्तरेणाह___ 'बेइंदियाणं ओरालियसरीरेहिं बद्धेल्लएहि मित्यादि, द्वीन्द्रियाणां यानि बद्धान्यौदारिकशरीराणि तैः प्रतरः सर्वोऽप्यपहियते, कियता कालेनत्याह-असङ्घयेयोत्सर्पिण्यवसर्पिणीभिः, केन पुनः क्षेत्रप्रविभागेन् कालप्रविभागेन च?, एतावता कालेनायमपहियत इत्याह-अङ्गलप्रतरलक्षणस्य क्षेत्रस्य आवलिकालक्षणस्य च कालस्य योऽसङ्घयेयभागरूपः प्रविभागःअंशस्तेन, इदमुक्तं भवति-योकैकेन द्वीन्द्रियशरीरेण प्रतरस्यैकैकोऽङ्गलासङ्घयेयभाग एकैकनावलिकाऽसङ्घयेयभागे एकैकेनावलिकाऽसङ्घयेयभागेन प्रत्येकं क्रमेण स्थाप्यमानानि द्वीन्द्रियशरीराण्यसङ्घयेयोत्सर्पिण्यवसर्पिणीभिः सर्वंप्रतरं पूरयन्तीत्यपि द्रष्टव्यं, वस्तुत एकार्थत्वादिति, मुक्तौदारिकवैक्रियाहारकाणि पृथ्वीकायिकवद्वाच्यानि, तैजसकार्मणानि तु यथैषामेवौदारिकाणि । त्रीन्द्रियचतुरिन्द्रियाणामप्येवमेव वाच्यम्। ___ पञ्चेन्द्रियतिरश्चामपीत्थमेव, नवरमेतेषु केषाञ्चिद्वैक्रियलब्धिसम्भवतो बद्धान्यपि वैक्रियशरीराणि लभ्यन्ते, अतस्तत्सङ्ख्यानिरूपणार्थमाह-'पंचिंदियतिरिक्खजोणिआणं भंते केवइया वेउब्वियसरीरा?'इत्यादि, इह च सामान्येनासङ्घयेयतामात्राव्यभिचारतस्त्रिन्द्रियादीनामतिदेशो मन्तव्यो, न पुनः सर्वथा परस्परं सङ्ख्यासाम्यमेतेषां, यत उक्तम्
एएसिणं भंते ! एगिदियबेइंदियतेइंदियचउरिदियपंचिंदियाणं कयरे कयरेहितो अप्पा वा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org