________________
२३०
दशवैकालिक-मूलसूत्र-९/२/४४९ खमेह अवराह मे, वइज्ज न पुणुत्ति अ॥ व.एवं कायविनयमधिधाय वाग्विनयमाह'संघट्टिय' स्पृष्ट्वा 'कायेन' देहेन कथंचित्तथाविधप्रदेशोपविष्टमाचार्य तथा उपधिनापि' कल्पादिना कथंचित्संघट्टय मिथ्यादुष्कृतपुर:सरमभिवन्द्य क्षमस्व सहस्व 'अपराध' दोषं मे मन्दभाग्यस्यैवं 'वदेद्' ब्रूयात् 'न पुनरिति च' नाहमेनं भूयः करिष्यामीति सूत्रार्थः ।। मू. (४५०) दुग्गओ वा पओएणं, चोइओ वहई रहं ।
एवं दुबुद्धि किच्चाणं, वुत्तो वुत्तो पकुब्बई। वृ.एतच्च बुद्धिमान् स्वयमेव करोति, तदन्यस्तु कथमित्याह'दुर्गौरिव' गलिबलीववत् 'प्रतोदेन' आरादण्डलक्षणेन 'चोदितो' विद्धः सन् 'वहति' नयति कापि 'रथं' प्रतीतम्, 'एवं' दुर्गौरिव 'दुर्बुद्धिः' अहितावहवुद्धिः शिष्यः 'कृत्यानाम्' आचार्यादीनां 'कृत्यानि वा' तदभिरुचित्तकार्याणि 'उक्त उक्तः पुनः पुनरभिहित इत्यर्थः, 'प्रकरोति' निष्पादयति प्रयुङ्कते चेति सूत्रार्थः ॥ मू. (४५१) “आलवंते लवंते वा, न निसिज्जाइ पडिस्सुणे।
मुत्तूण आसनं धीरो, सुस्सूसाए पडिस्सुणे।" म.(४५२) कालं छंदोवयारं च, पडिलेहिता न हेउहिं।
- तेन तेन उवाएणं, तं तं संपडिवायए। वृ.एवं च कृतान्यमूनि न शोभनानीत्यत:(आह)-'कालं' शरदादिलक्षणं, 'छन्दः' तदिच्छारूपम् 'उपचारम्' आराधनाप्रकारं, चशब्दाद्देशादिपरिग्रहः, एतत् 'प्रत्युपेक्ष्य' ज्ञात्वा हेतुभिः' यथानुरूपैः कारणैः किमित्याह-तेन तेनोपायेन-गृहस्थावर्जनादिना 'तत्तत्' पित्तहरादिरूपमशनादि संप्रतिपादयेत्, यथा काले शरदादौ पित्तहरादिभो-जनं प्रवातनिवातादिरूपा शय्या, इच्छानुलोभं वा यद्यस्य हितं रोचते च आराधनाप्रकारोऽनुलोभं भाषणं ग्रन्थाभ्यासवैयावृत्त्यकरणादि देशे अनूपदेशाधुचितं निष्ठीवनादिभितुभिः श्लेष्माद्याधिक्यं विज्ञाय तदुचितं संपादयेदिति सूत्रार्थः ।। मू.(४५३) विवत्ती अविनीस्स, संपत्ती विनिअस्स य।
जस्सेयं दुहओ नायं, सिक्खं से अभिगच्छइ ॥ वृ. किंच-विपत्तिरविनीतस्य ज्ञानादिगुणानां, संप्रात्पिविनीतस्य च ज्ञानादिगुणानामेव, 'यस्यैतत्' ज्ञानादि प्रास्यप्रासिद्धयम् 'उभयत:' उभयाभ्यां विनयाविनयाभ्यां सकाशात् भवतीत्येवं ज्ञातम्' उपादेयं चैतदिति भवति 'शिक्षा' ग्रहणासेवनारू पाम् 'असौ' इत्थंभूतः अधिगच्छति-प्राप्नोति, भावत उपादेयपरिज्ञानादिति सूत्रार्थः ।। मू. (४५४) जे आवि चंडे मइइड्डिगारवे, पिसुणे नरे साहसहीणपेसणे।
अदिद्वधम्मे विनए अकोविए. असंविभागी नहु तस्स मुक्खो। वृ.एतदेव दृढयन्नविनीतफलमाह-यश्चापि 'चेण्ड:' प्रवजितोऽपि रोषणः 'ऋद्धिगौरवमतिः' ऋद्धिगौरवे अभिनिविष्टः 'पिशुनः' पृष्ठिमांसखादक: 'नरो' नव्यञ्जनो न भावनरः 'साहसिकः' अकृत्यकरणपरः 'हीनप्रेषणः' हीनगुर्वाज्ञापर'अदृष्टधर्मा' सम्यगनुपलब्धश्रुतादि
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org