________________
२०
दशवकालिक-मूलसूत्र-१/-/तम्हामियभूमीए चिट्टिज्जा गोयरग्गओ।" पुत्र' इति पुत्रमांसोपमया भोक्तव्यम्, सुसमादृष्टान्तोऽत्र वक्तव्यः। 'उदक'मिति पूत्युदकोपमानत: खल्चनपानमुपभोक्तव्यमिति, अत्रोदाहरणमजहा एगेणं वाणियएणं दारिद्ददुक्खाभिभूएणं कहंवि हिंडतेणं रयणदीवं पावित्ता तेलुक्कसुंदरा अनग्धेया रयणा समासादिआ, सो अ ते चोराकुलदीहद्धाणभएणण सक्कइनिधारिऊणामुवओगभूमिमाणेउं, तओ सो बुद्धिकोसल्लेणतानि एगम्मि पएसे ठवेऊण अन्ने जरपाहाणे घेत्तुं पट्ठिओ गहिल्लगवेसेणं"रयणवाणिओ गच्छत्ति"-- भावितण तिन्नि वारे, जाहे कोई न उटुइ ताहे घेत्तूण पलाओ, अडवीए तिव्वतिसाए गहिओ जाव कुहियपाणि छिल्लरं विनर्स्ट पासइ, तत्थवि बहवे हरिणादयो मआ, तेन तं सव्वं उदगं वसा जायं, ताहेतं तेन अनुस्सासियाएअनासायंतेन पोरं, नित्थारियाणि यऽनेन रयणाणि।एवं रयणत्थाणगाणिणाणदंसणचरित्ताणि चोरत्थाणिआविसया कुहिओदगत्थाणि-आणि फासुगेसणिज्जाणि अंतपंताणि आहाराइयाणि आहारतेन। __ ताहे तब्बलेण जहा वाणियगो इह भवे सुही जाओ, एवं साहू वि सुही भविस्सइत्ति । अडवित्थाणीअं संसारं नित्थरइत्ति। एवमेतान्यर्थेकार्थिकानि, अर्थाधिकाराएवान्ये इति गाथार्थः । उक्तो नामनिष्पननः, साम्प्रतं सूत्रालापकनिष्पन्नस्यावसरः, सच प्राप्तलक्षणोऽपि न निक्षिप्यते, कस्मात् कारणात् ?, यस्मादस्ति इह तृतीयमनुयोगद्वारमनुगप्स्यामः । अत्र चाक्षेपपरिहारावावश्यकविशेषविवरणादवसेयौ, साम्प्रतमनुगमः, स च द्विधा-सूत्रानुगमो नियुक्तनुगमश्च, तत्र नियुक्त्यनुगमास्त्रिविधः, तद्यथा-निक्षेपनियुक्त्यनुगमः उपोद्घातनिर्युक्त्यनुगमः सूत्रस्पर्शिकनियुक्त्यनुगमश्चेति, तत्र निक्षेपनियुक्त्यनुगमो गतः, य एषोऽध्ययनादिनिक्षेपइति, उपोद्घातनियुक्त्यनुगमस्तुद्वारगाथाद्वायादवसेय:, तच्चेदम् -
उद्देसे निद्देसे य निग्गमे खित्तकालपुरिसे य! कारण पच्चय लक्खण नए समोयारणाऽनुमए॥१॥ किं कइविहं कस्स कहि केसुकहं केच्चिरंहवइ कालं
कइसंतरमविरहियं भवागरिस फासण निरुत्ती॥२॥" अस्य च द्वारगाथाद्वयस्य समुदायार्थोऽवयवार्थश्चावश्यकविशेषविवरणादेवावसेय इति । प्रकृत-योजना पुनस्तीर्थकरोपोद्घातमभिधायार्यसुधर्मस्य च तत्प्रवचनस्य पश्चाज्जम्बूनाम्नस्ततः प्रभवस्य ततोऽप्यार्यशय्यम्भवस्य पुनयर्था तेनेदं नियूंढमिति तथा कथनेन कार्या इति । आहच-"जेन वजंच पडुच्चे" त्यादिना यत्पूर्वमुक्तं तदोवक्रमप्राप्ताभिधानत्वात्तत्रायुक्तमिति, न, अपान्तरालोपोद्घातप्रतिपादकत्वेन तत्राप्युपयोगित्वादिति, आह-एवमपि महासम्बन्ध-- पूर्वकत्वादपान्तरालोपोद्घातस्यात्रैवाभिधानन्यायय्यमिति, न, प्रस्तुतशास्त्रान्तरङ्गत्वेन तत्राप्युपयोगित्वादिति कृतं प्रसङ्गेन, अक्षरगमनिकामात्रफलत्वात्प्रयासस्या गत उपोद्घातनिर्युक्त्यनुगमः, साम्प्रतं सूत्रस्पर्शिकनियुक्त्वनुगमावसरः, सच सूत्रे सति भवति, आह-यद्येवमिहोपन्यासोऽनर्थकः, न, नियुक्तिसामान्यादिति, सूत्रंचसूत्रानुगमे, च चावसरप्राप्त एव, इहचास्खलितादिप्रकारंशुद्धं सूत्रमुच्चारणीयम्, तद्यथा-अस्खलितममिलिमव्यत्वानेडितमित्यादि यथाऽनुयोगद्वारेषु, ततस्तस्मिन्नुच्चरिते सति केषाञ्चिद्भगवतां साधूनां केचनार्थाधिकारा अधिगता भवन्ति,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org