________________
१८
आघनिक्तिः मूलसूत्र
तुमं बाहे छिदं नाऊण ब्रिति अदिवसे एज्जासि, तस्य पुन मज्जाया- ते विसज्जेयव्वा, माममकज्जेमरंतु, जाहे सोऽवि मिलिओ ताह संघ एगतो वयंति, जाह तसिं एगता वचंताणं कोइ विद्याओं हुज्जा. एस विदधाई. जत्थ बहुगा तत्थ पडति. दिट्टंतो कट्टसंघाओ पलित्ता. सो दुहा कओ पच्छा एक्कक्कं दारुगं न जलति, एवं तेऽवि जइ गहिआता दहा कज्जति, एवं तिहा, जाव तिन्नि तिन्निजना, एगोपडिस्सयवाली संघाडओ हिंडड, अह तहवि नमुयति ताहे दो दो होति. अह दोवि जणा न मुबई ताह एगार्गी भवंति तेसिं उवगरण न उवहम्मति, एवं ता एकल्लओ टिड्डो असिवेण ।। केन पुनरुपायनैकत्वविशेषणजुष्टा नष्टाः सन्त एकत्र प्रदेशे संहियन्ते ? इत्याहमू. (३३) संगारी रायनिए आलोयणपुव्वपत्तपच्छा वा । सोममुहिकालरत्तच्छऽणतरे एक दो विराए।
[भा. २२]
वृ. संगारः- संकेत पृथग्भावकाले कर्तव्यः, यथा मुकप्रदेशे सर्वैः संहन्तव्यमित्युपायः तं च प्रदेश प्राप्तानां को विधिरित्याह- 'राइनिए आलायणपूपत्तपच्छा वा रत्नाधिकस्य गीतार्थस्य पूर्वप्राप्तस्य पश्रात्प्राप्तस्य वालोचनादेया, तदभावे लघारपि गीतार्थस्य दातव्या कियत्पुनः क्षेत्रमतिक्र मणीयमित्याह'साममुही' त्यादि, अशिवकारिण्या विशेषणानि साम्यं मुखं यस्याः सा तथा कथमुपद्रवकारिण्याः साम्यमुखत्वम ? अनन्तरविषयं प्रत्युपद्रवाकरणात. कृष्णमुखी द्वितीयेऽपि न मुञ्चति, रक्नाक्षी तृतीयेऽपि न मुञ्चति यथसख्यमनन्तरएव स्थयते साम्यमुख्याम्. 'एक' इति एकमन्तरे कृत्वा तृतीये स्थीयते कृष्णमुरख्यां. 'दो' इति द्वावन्तरे कृत्वा चतुर्थे स्थीयते रक्ताक्ष्यां, तेसिं' संगारो दिनेल्लतो भवति, यथा अमुगत्थ मेलाइयद्यं. जाहे मिलीणो भवति ताहे तत्थ जो राइनिओ पुद्यपत्तो वा पच्छापत्तो वा तस्स आलोयणा दायद्या, अह गीयत्थो ओमो ताह तस्स आलोइज्जइ, सा पुन तिविहा, उद्दाइआ सोममुखी कालमुखी रत्तच्छी य, जा सा सोममुखी तीसे एक्के विसयंगम्मड़, कालमुहीएएगो विसओ अंतरिज्जइ, रत्तच्छीएदी विसए अंतरेऊणचउत्थेविसएठाति। असिवे त्ति दारं संमत्तं || अशिवेन ययंकाकी भवति तथा व्याख्यातं साम्प्रतं “ओमोयरिए" इति यदुक्तं
तद्व्याख्यानायाह
मू. (३४ / १)
एमब उ आमम्मि भेओ उ अलंभि गोणिदिद्रुतो ।
वृ. एवमेवे 'ति अनंनैव प्रकारेणावमद्वारमपि व्याख्येयं यथाऽशिवद्वारं व्याख्यातं, यो विधिर - शिवद्वारे सोऽत्रापीत्यर्थः, तुशब्दो बहुसादृश्यप्रतिपादनार्थः, अवमे दुर्भिक्ष, अपिशब्दः सादृश्यसंभावने तदुच्यते"संवच्छरबारसएणहोहिति ओमंतिते तओनिंति" इत्यादि भेदन- भेदः - एककता, तुशब्द एवकारार्थः कस्मिन पुनरसा भवतीत्याह- अलाभे भवति, अप्राप्तावाहारस्येत्यर्थः, यदेको लभते तद्भावपि हौ वा दृष्ट्वा न किञ्चिददाति, एकेक एवं लभत इत्यवमादेरे का किता । अत्र दृष्टान्तमाह- 'गोणिदिता गोटान्तः, यथा संहतानां गवा स्वल्प तृणोदक न तृप्तिः, पृथग्भूतानां स्यात, तथेहापीति ॥ आमायरियाएवि एसेव कमी, बारसहिं संवच्छंरहि आर जोह पार न पावनि तांह गणभेयं करइ. नाणत्तं- गिलाणां न ता परिहरिज्जइ । एत्थ गोणिदितो कायद्यां. अल्पं गोब्राह्मणं नन्दति एवं ओमणवि एगागिओ दिट्टी । साम्प्रत राजभयद्वारप्रतिपादनायाह - रायभयं च चउछा चरिमदुगे होइ गणभेओ ।
मू. (३४ / २) [भा. २३] वृ. राजाभयं राजभयं चशब्दएवमेवेत्यस्यानुकर्षणार्थ: "संवच्छरबारस' इत्यादि कियन्नः पुनस्तस्य भेदा इत्याहचतुर्धा, सङ्ख्यायाः प्रकारवचने धा. चतुष्प्रकारमित्यर्थः के पुनस्ते इति ?, मा त्वरिष्ठा अनन्तरमवाच्यन्त. किं चतुर्ष्वपिभेदेषु ?, नत्याह- 'चरिमदुए' इत्यादि, 'चरिमे' पश्चिम द्रये भवति' जायते ' गणभेदः' गच्छपृथग्भावः, एककइत्यर्थः । रायदुद्रुमवि तहव बारससंवच्छरहिं होहिंति' । भेदचतुष्टयम्वरूपदर्शनायाह
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org