Agam Sutra Satik 36 Vyavahar ChhedSutra 3

SR No.: 003372
Original Sutra Author: N/A
Author: Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan
Publication Year: 2000
Total Pages: 1046
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, Agam 36, & agam_vyavahara
File Size: 21 MB

Page 73

व्यवहार - छेदसूत्रम्-१-१/१ सरूपेवा इतिपाक्षिकस्यएकस्ययकारस्यलोपः । सधैकस्य दक्षिणायनस्योत्तरायणस्य वा त्र्यशीत्यधिकदिनशतप्रमाणस्यपष्टभागमानः यदिवा आदित्यचार निष्पन्नत्यादुपचारतोमासोप्पादित्यः, अभिवहिए यतत्तोइतिततश्चतुर्थादादित्यान्मासादनंतरपंचमामासोऽभिवर्द्धितः, अभिवद्धितीनाम-मुख्यतस्त्रयोदशचंद्रमासप्रमाणःसंवत्सरद्वादशचंद्रमासप्रमाणात्संवत्सरादेकेन मासेनाभिवर्द्धितत्वात, परंत द्वादशभागप्रमाणआमासोप्पवयवेसमुदायोपचारादभिवर्द्धितः एपपंचविधः कालमासः तुः पुरणार्थः तदेवमुक्तानामतोनाक्षत्रादयः पंचापिमासाः सांप्रतमेषामेव मासानां दिनपरिमाणमभिधित्सुस्तदानयनाय करणमाह - [भा.१९९] रिक्खाईमासाणं करणमिणमंतुआणणोवाओ।
जुगदिनरासिंठाविय अट्ठारसयाइतीसाइं ।। वृ- ऋक्षेषुचंद्रस्यपरिवर्तनतोमासोप्याधेये आधारोपचारात्ऋशः ऋक्षआदिर्येषांतेऋक्षादयः । आदिशब्दात्चंद्रमासादिपरिग्रहः । तेषामृक्षादीनां मासानामानयनोपायकरणमिदं वक्ष्यमाणं तदेवाह जुगदिनेत्यादि युगेचंद्राभिवर्द्धित संवत्सरप्रमाणे दिन गशिरहोरात्र राशियुगादिनराशिस्तंस्थापयित्वाकियत्प्रमाणमित्याहअष्टादशशतानित्रिंशानित्रिंशदाधिकानिएतावान् दिनराशियुगेभवतीति कथमवसीवतेइतिचेत् ? उच्यते, इहसूर्यस्यदक्षिणुत्तरंवा अयनं चशीत्यधिकदिनशतात्मकंयुगेच पंचदक्षिणायनानिपंचोत्तगयनानिसर्वसंख्यया दशायनानिततस्त्रयशीत्यधिकंदिनशतंदशकेन गुण्यते इत्यागतो यथोक्तो दिनराशिरेवं प्रमाणं दिनराशिंस्थापयित्वा किमित्याह - भा.२००] ताहेहराहिभागं, रिक्खाईयाणदिनकरंताणं |
सत्तट्ठी बावट्ठी एगट्टी सट्ठीभागेहिं ।। वृ-ततो दिनराशिस्थापनानंतरमृक्षादीनांऋक्षमासप्रभृतीनां दिनकरांतानांसूर्यमास पर्यंतानांनक्षत्र चंद्रादित्यमासानामित्यर्थः दिनमानानयनाय यथाक्रमं सप्तषष्टि द्वाषष्टि एकषष्टि घष्टिभागेः सप्तषष्ट्यादिभिर्भागहाररित्यर्थः भागंहराहित्ति हर ततो यथोक्तं नक्षत्रादिमासगतदिनपरिणामागच्छतितच्चोत्तरत्रदर्शयिष्यते, सांप्रतमभिवर्द्धित मासगतदिन परिमाणानयनायवेदंकरणमिति करणांतरमाह - [भा.२०१] अभिवड्डियकरणंपुनठावियरासिइमंतुकायव्वं ।
ऊणाली ससयाइंपणठाइंअनूनाई ।। वृ- अभिवर्द्धितकरणमभिवर्द्धितमासगतदिनपरिमाणानयनायकरणं पुनरिदं वक्ष्यमाणं कर्तव्यंप्रयोक्तव्यमितियोगः तदेवाहस्थापयित्वाराशिंकिंप्रमाणमित्यतआह एकोनचत्वारिंशत् शतानिपंचषष्ट्यधिकान्यन्यूनानिपरिपूर्नानिकेपाराशिऽस्यमितिचेत् । उच्यते,अभिवर्द्धितमासगतदिन चतुर्विशत्युत्तर शतभागानां तथाह्यभिवर्द्धितमासस्य दिनपरिणाममकात्रिंशदहाग़त्रएकविंशत्युत्तरंशतंभागानां अहोरात्राश्च प्रत्येकं एकत्रिंशर्विंशत्युत्तरशतेनगुण्यते जातान्यष्टात्रिंशत्शतानि चतुश्चत्वारिंशदधिकानी उपरितनं च एकविंशत्युत्तरं शतंतत्रप्रक्षिप्यते जातीयथोक्तप्रमाण राशिः ।। तंस्थापयित्वाकिमित्याह - [भा.२०२ एयस्सभागहरणंचवीसेणंसएणकायव्यं ।
जेलद्धाते दिवसासंसाभागामुनयव्वा ।।