________________
उद्देशक:-६, मूल - १४९, [भा. २६९४]
१९९ वृ-अर्धमासस्य पक्षात्मकस्य मध्यमष्टमी सा खलु पर्व, | मासस्य मध्यं पाक्षिकं पक्षण निर्वृत्तं ज्ञातव्यं, तच्च कृष्णचतुर्दशीरुपमवसातव्यं, तत्रप्रायो विद्यासाधनोपचारभावताबहुलादिकामासा इति वचनाच्च न केवलमेतदेव पर्व किन्त्वन्यदपि पर्व भवति, । यत्रोपरागो ग्रहणं चन्द्रसूर्ययोः एतेषु च पर्वसु विद्यासाधनप्रवृत्तेर्यद्येवं तत एकरात्रग्रहणं, । तत आह[भा.२६९५] चाउद्दसी गहो होइकोइ अहवाविसोलसिग्गहणं ।
- वत्तंतुअनजते होइदुरायं तिरायं वा ।। वृ-कोपिविद्यायाग्रहश्चतुर्दश्यांभवति, अथवाषोडश्यांशुक्लपक्षप्रतिपदिविद्यायाग्रहणं । किमुक्तं भवतिकोऽपि विद्यायाग्रहश्चतुर्दश्यांकृतः कोऽपि प्रतिपदि क्रियतेइत्येवंत्रिरात्रवसनमथवैकेन दिवसेन व्यक्तमज्ञायमाने विद्याग्रहणायभवति द्विरात्रंत्रिरात्रंवा विष्वग्वसनमिति यदुक्तं सूत्रे-तिरायं वेति । [भा.२६९६] वा सद्देणचिरं पी महपानादिसुसो उअच्छेजा ।
उयविएभरहम्मीजहरायाचक्कवट्टादी ।। वृ- वाशब्देनेदं सूच्यते चिरमपि कालं महाप्राणादिषु ध्यानेषु स तिष्ठेत्, स हि यावन्नाद्यापि विशिष्टलाभो भवति, तावन्न निवर्तते ध्यानादत्रैव दृष्टातमाह-यथा राजा चक्रवत्यादिरादिशब्दाद्वासुदेवपरिग्रहः उयविएप्रसाधिते अर्धभरतेवा निवर्तते, यावदवध्यादिलाभो नभवतीति, ।
अथ महाप्राणध्याने कः कियन्तंकालमुत्कर्षतस्तिष्ठतीति प्रतिपादनार्थमाह[भा.२६९७] बारसवासा भरहाहिवरस, छच्चेव वासुदेवाणं ।
तिन्त्रिय मंडलियस्सछम्मासापागयजनस्स ।। वृ-महाप्राणध्यानमुत्कर्षतो भरताधिपस्य चक्रवर्तिनो द्वादशवर्षाणि यावद्भवति, षट् वर्षाणि यावद्वासुदेवानांबलदेवानामित्यर्थः । त्रीणिवर्षाणिमाण्डलिकस्य षण्मासान् यावत्प्राकृतजनस्य ।। [भा.२६९८] जे जत्थ अहिगयाखलु अस्सादद्धक्खमाइयारना ।
तेसिभरणंसि ऊने जतिभोए अदंडादी ।। वृ- ये अस्सादद्धक्खमाइया महाश्वपत्यादयो यत्राश्चभरादौ राज्ञा अधिकृता व्यापारिताः स तेषामश्चादीनांभरणेऊनेसतिभोगान्अदंडाक्षतिदण्डादिरहितान्भुङ्क्तेनतस्यतथाभोगान्भुञानस्य दण्डोऽपराधो वाऽद्याप्यश्चादिभरणाभावात् एष दृष्टान्त उक्तः ।सम्प्रति दान्तिकयोजनामाह[भा.२६९९] इयपुव्वगयाधीते बाहुसनामेव तंमिणेपिच्छ ।
पिय इत्तिव अत्थपए मिणइत्ति व दोवि अविरुद्धा । । वृ. इत्येवममुना दृष्टान्तप्रकारेण पूर्वगते अधीते बाहु स नामे भद्रबाहुरिव पूर्वगतं पश्चान्महापानध्यानबलेन मिनोति निः-शेषमात्मेच्छया तावन्ननिवर्तते ततश्चिरकालमपि वसति, तस्य न कोऽप्यपराधः प्रायश्चित्तदण्डो वा सम्प्रति महापानशद्वस्य व्युत्पत्तिमाह-पिवतीति वा मिनोतीति वेत द्वावपिशब्दावेतावविरुद्धौ तत्वतएकार्थावित्यर्थः । ततएवं व्युत्पत्तिः-पिबति अर्थपदानियत्रस्थितस्तत्पानं, महच्च तत्पानं च महापानमिति ।।। [भा.२७००] वाअंतो गणी वगणो विक्खेवोमा हुहोज्ज अग्गहणं ।
वसते हि परिखित्तो उअत्थेन कारणेतेहिं ।। वृ- अन्तर्गणी गणो वा वाशब्दादेवं बहिरपि । इयमत्र भावना-यद्याचार्यो वसतेरन्तस्ततो गणो
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org