________________
उद्देशक :-५, मूल- १४७, [भा.२४०१]
१४७ भणन्ति । व्रणरोहकानितैलानिव्रणतैलानि तथा तिजीर्णघृतं द्रव्यौषधानिच यैरौषधैः संयोजितैस्तैलं घृतंवातिपच्यते । व्रणसंरोहकंचूर्णोवाव्रणसंरोहणायभवतितानिद्रव्यौषधानिततोराज्ञापुरुषाःसन्दिष्टा यद्वैधैरुपदिष्टं तत्सर्वगृहीतम् । भा.२४०२] भगसिव्वियसंसित्ता वणा वेज्जेहि जस्स ।
सो पारगोउसंगामे, पडिवक्खो विवजए ।। वृ-ततः संग्रामे वर्तमाने यस्य राज्ञो ये पुरुषा मुद्गरादिप्रहारहतास्तेषां प्रहारा वैद्यैरौषधैर्भग्ना येच व्रणितास्तेषां व्रणाः सीवतिस्ते औषधैः संसिक्ता । एवं व्रणिताः प्रहारिता द्वितीय दिवसे युद्धसमर्था जाताः एवं द्वितीयदिवसे तृतीयदिवसे ऽपिकृतम् । एवंसराजा वैद्योपदेशनौषधसंग्रहतः संग्रामे पारगो अभूत, प्रतिपक्षे विपर्ययो जित इत्यर्थः । एष दृष्टान्तोऽयमर्थोपनयः ।। [भा.२४०३] एवमेवासपेज्जाइखज्जलेज्जाणिजेसिओ ।
भेसिज्जाइंसहीनाइंपारगातेसमाहीए।। वृ-एवमेव दण्डिकदृष्टान्तगतेन प्रकारेणयेषामाचार्याणां भैषजानि असत्तिअशनरूपाणि, पेयानि पानकरूपाणि, खाद्यानिखादिमरूपाणि, लेह्यानि च स्वादिमानितेआत्मनोगच्छस्य चसमाधेः पारगा भवन्ति । ये पुनरौषधानांन संग्रहीतारस्तेसमाधेरपारगाः ।प्रकारान्तरेण दण्डिकदृष्टान्तमाह[भा.२४०४] अहवा रायादुविहो आयभिसित्तोपराभिसित्तोय ।
आयभिसित्तो भरहोतस्स उपुत्तो परेणंतु ।। वृ-अथवेति प्रकारान्तरद्योतने राजा द्विविधो भवति । तद्यथा-आत्माभिषिक्तः, पराभिषिक्तश्च आत्मनैध निजबलेन राज्येऽभिषिक्तः आत्माभिषिक्तः, परेणाभिषिक्तः पराभिषिक्तः । तत्रात्माभिषिक्तो भरतश्चक्रवर्ती तस्यपुत्रआदित्ययशाः पराभिषिक्तः । . [भा.२४०५] बलवाहणकोसायबुद्धी उप्पत्तियादीया ।
साहगो उभयोवेता सेसा तिन्निअसाहगा ।। वृ-बलंहस्त्यादि,वाहनानियानानिकोशोभाण्डागारंतथाबुद्धिरौत्पत्यादिकाः । अत्रभङ्गाश्चत्वारःएको बलवाहनादि समग्रोनो बुद्धि समग्रः १एको नो बलवाहनादिसमग्रः किन्तुबुद्धिसमेतः २, एको बलवाहनादिसमेतोऽपिबुद्धिसमेतोऽपि ३, एको नो बलवाहनादिसमेतो नापिबुद्धिबलोपेतः ४ । एषु चतुर्यु भङ्गेषु मध्ये य उभयोपेतो बलवाहनादि समेतो बुद्धिसमेतश्चेत्यर्थः स राज्यस्य साधकः शेषास्त्रयोऽसाधकाः । एष दृष्टान्तोऽयमर्थोपनयः ।। [भा.२४०६] बलवाहणत्थहीनोबुद्धिहीनो नख्खएरजं ।
इय सुत्तत्थाविहीणोओसहहीनाउगच्छंतु ।। वृ-यथाबलेने वाहनैरर्थेन चहीनोबुद्धिहीनश्चराजाराज्यंन रक्षति, एवमाचार्योऽपिसूत्रार्थविहीनो औषधविहीनश्चगच्छंन रक्षति ।। [भा.२४०७] आयपराभिसित्तेणजम्हाआयरिएणओ।
उसहमादीणिचओ कायव्वोचोयती सीसो।। वृ-तस्मादाचार्येणआत्माभिषिक्तेनश्रुतकेवलिनाइतरेणचपराभिषिक्तेनऔषधादिनिचयःकर्तव्य इति शिष्यश्चोदयति
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org