________________
१३४
व्यवहार-छेदसूत्रम्-२- ५/१४४ [भा.२३३५] उवयारहीनमफलं होइ निहाणं करेइवाणत्थं ।
इय निज्जराएलाभो नहोइविभंग वलहोवा ।। वृ- यथा उफचारहीनं निधानं अफलं भवति नोत्खनितं शक्यते इति भावः, अनर्थं वा करोति, वृश्चिकाधुपद्रवकरणात् इत्येवमनेनैव दृष्टान्तप्रकारेण कृतिकर्माकरणे निर्जराया लाभो न भवति, प्रान्तदेवता कोपवशाद्विभङ्गोवा तम्मेपजायेत कलहोवा ।।। [भा.२३३६] दूरत्थो वापुच्छइ, अहवा निसिज्झाएसन्निसन्नोउ ।
___अचासन्न निविद्रुट्टिएयचउभंगो बंधव्यो ।। [भा.२३३७] अंजलि पणामअकरणं विप्रेक्खते दिसाहोउडमुहे ।
भासतंनुवउत्तेवहसंते पुच्छमाणेउ ।। [भा.२३३८] एएसुउसव्वेसु विसुत्तेलहुतो उ अत्थे गुरुमासो ।
नाभीतोवरिलहुगागुरुगमहोकाप्यंकडुयणे ।। वृ- दूरस्थितो वा पृच्छति अथवा निषद्यायां संनिषन्नः पृच्छति, शृणोतीति भावार्थः । यदि वा अन्त्यासन्न ऊरुणा ऊरुसंघृष्य शृणोति । निविष्टोस्थिते चतुर्भङ्गी बोद्धव्या, सा चैवं, निविष्टो निविष्टं पृच्छति, १ निविष्ट उत्थितंपृच्छति २,उत्थितो निविष्टं पृच्छति ३,उत्थित उत्थितंपृच्छति ४ ।। तथा अंजलेरकणम्, अर्थपरिसमाप्तौ प्रणामस्याकरणम्, तथा दिशोवि प्रेक्षमाणः पृच्छति, यदि वाऽधोमुख ऊर्ध्वमुखो वा शृणोति न गुर्वभिमुखः, अथवा येन तेन वा सह भाषमाणः शृणोति, अनुपयुक्तो वा शृणोति, हसित्वा पृच्छति ।। एतेषु सर्वेष्वपि स्थानेषु सूत्रे श्रूयमाणे प्रायश्चित्तं लघुको मासः, अर्थे गुरुमासः, । तथानाभीत उपरिसूत्रंशृण्वतःकायकण्डूयने चत्वारोलघुकाः अर्थशृण्वतश्चत्वारो गुरुकाः। नाभीतो ऽधस्तात्सूत्रश्रवणेकायकण्डूयने चत्वारोगुरुका, नवरंतपःकालयोरन्यतरेणगुरुकाः ।। [भा.२३३९] तम्हा वजंतेनंठाणाणेयाणि पंजलुकुडुणा ।
सोयव्व पयत्तेणंकितिकम्मं वा विकायव्वं ।। वृ-यस्मादेवमविनकरणेप्रायश्चित्तविधिः,तस्मादेतानिप्रागनन्तरमुपदर्शितानिस्थानानि वर्जयित्वा प्राञ्जलिना प्रकृताऽञ्जलिना उत्कुटुकेन प्रयत्नेनादरपरतया श्रोतव्यम्, कृतिकर्म चापि वन्दनमपि कर्तव्यम् । यद्यपि च वन्दनकेनोपस्थितं वाचनाचार्योऽनुजानाति तथापि क्षमाश्रमणं दत्वा कृतप्राञ्जलिना श्रोतव्यम् ।। [भा.२३४०] तेन विधारेयव्वं पच्छाविय उठ्ठिएणमंडलीतो ।
वेडनिसन्नस्सवसारेयव्वं हवतिभूयो ।। वृ-तेनापि श्रोत्रा यत् व्याख्यानमण्डल्यां सूत्रमण्डल्यां वा श्रुतंतत् मण्डलीत उत्थितेन पश्चादपि धारयितव्यम्, तस्य च धारयत उपविष्टस्य ऊर्ध्वस्थितस्य निषन्नस्य वा क्वचित् स्खलनतो तेनापि वाचनाचार्येणभूयोभवतिस्मारयितव्यंगमयितव्यम् ।। [भा.२३४१] अहसे रोगो न होज तहि भासंत एगपासंमि ।
सन्निसन्नोतुयट्टोवा अत्थई अनुगह पवत्तो ।। वृ-अथसेतस्य स्थविरस्यरोगोनभवेत्तर्हिव्याख्यानमंडल्याउत्थितोभाषमाणस्यअनुभाषमाणस्य चिन्तापयत इत्यर्थः, एकपार्श्वे तत्सेवाबुद्धया संनिषन्नः सम्यग् निषद्यागतस्त्वग्वर्तितो वा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org